Respublika xalq xo‘jaligining asosiy tarmoqlari qatorida qurilish materiallari

Xom ashyo va yarimfabrikatlarga tsex (korxona)ning talabini aniqlash

Ushbu bo’limda quyidagilarni keltirish zarur:

-mahsulot tayyorlash uchun xomashyo turini va sifat ko’rsatkichlarini
asoslash;
-standartlar va texnik shartlardagi xomashyoga qo’yilgan talablar;
-tsex rejasini bajarish uchun xom ashyo va yarimfabrikatlarga bo’lgan
talabni hisoblash (yo’qotishlar bilan birga).
Korxonaning xomashyo va yarimfabrikatlarga bo’lan ehtiyojini hisoblashda,
1m3 beton qorishmasining tarkibi hisoblanadi.
Betonning tarkibini taxminiy hisoblash.
Og‘ir betonning tarkibini hisoblash uchun quyidagi ko‘rsatkichlar ma’lum
bo‘lishi lozim: betonning talab qilinayotgan markasi Rb, beton qorishmaning qulay
joylanuvchanligi (konusning santimetrlar hisobidagi cho‘kish darajasi KCH ga
qarab aniqlanadi), boshlang‘ich materiallarning xususiyatlari, chunonchi:
sementning turi va aktivligi Rs, tarkibiy qismlarining to‘kma zichligi rs.t, rq.t, rsh.t. hamda ularning haqiqiy zichligi rs., rq., rsh.. chaqiqtosh yoki shag‘alning g‘ovakligi Vch(sh)q donalarining yirik-maydaligi va to‘ldirgichlarning namlik darajasiWq, Wsh. Namuna sifatida tayyorlanadigan qorishmaning tarkibi quyidagicha hisoblanadi; avval 1m3 qorishma uchun kerak bo‘ladigan suv-sement nisbati, suv sarfi, sement sarfi hisoblanib topiladi, so‘ngra yirik va mayda to‘ldirgichlar sarfi aniqlanadi.
Suv-tsement nisbatini aniqlash formulasi:
S/TS=A⸱R_ts/(R_B+0,5⸱A⸱R_ts)=
1-jadval. A va A1 koeffitsentlari qiymati

To‘ldirgichlar va sementning xususiyatlari	A	A1
YUqori sifatli	0,65	0,4
Oddiy	0,6	0,4
Past sifatli	0,55	0,37

E s l a t m a: 1. Juda mustahkam va zich tog‘ jinslaridan tayyorlangan

chaqiqtosh, maqbul yiriklikdagi qum va hech qanday aralashmasi bo‘lmagan yoki
ozgina miqdorda gidravlik qo‘shimchalari bo‘lgan juda aktiv portlandsement
yuqori sifatli materiallar jumlasiga kiradi; to‘ldirgichlar toza (aralashmasiz) va
fraksiyalarga ajratilgan bo‘lishi kerak. 2. O‘rtacha sifatli to‘ldirgichlar, shu
jumladan shag‘al, o‘rtacha aktiv portlandsement yoki yuqori markali toshqolli
portlandsement oddiy materiallar hisoblanadi.
YUqoridagi formula S/S ga nisbatan o‘zgartiriladigan so‘ng quyidagi ko‘rinishni kasb etadi: Suv sarfi (suvtalabchanligi) -l/m3 beton qorishmaning talab qilinadigan
quyuqligiga, ya’ni qulay joylanuvchanlik darajasiga asoslanib 2-jadvldagi
ma’lumotlar yordamida taxminan hisoblanadi. 2-jadvalni tuzayotganda
to‘ldirgichning turi va donalarining yirik-maydaligi hisobga olingan.
2-jadval. Beton qorishmaning suvtalabchanligi

Beton qorishmaning quyuqligi (qulay joylashuvchanligi)			To‘ldirgichning yirikligi, mm bo‘lganda Suv sarfi, kg/ m3
Konusning cho‘kishi, sm	Qattiqligi, s		SHag‘al			CHaqiqtosh
	DAST 10181-81 bo‘yicha	Texnik viskozi metr bo‘yicha	10	20	40	10	20	40
0 0 0 0 1-2 3-4 5-6 7-8 9-10	31 30-20 10-11 10-5 -- -- --- --- ---	120-90 80-60 50-30 15-30 --- --- --- --- --	150 160 165 175 185 195 200 295 215	135 145 150 160 170 180 185 190 200	125 130 135 145 155 165 170 175 18	16o 170 175 185 195 205 210 215 225	145 155 160 170 180 190 195 200 210	135 145 150 155 165 175 180 185 195

E s l a t m a: Jadvaldagi ma’lumotlar portlandsement va o‘rtacha yirik

qumdan tayyorlangan beton qorishma uchun juda to‘g‘ri keladi. Qorishmaga
putssolon portlpndsement ishlatilganda suv sarfi 20 kg/m3 ortadi; o‘rtacha
yiriklikdagi qum o‘rniga mayda qum ishlatilganda ham suv sarfi 10 kg ga ortadi,
yirik qumdan foydalanganda esa suv sarfi 10 kg kamayadi.

Betonga qo‘shiladigan to‘ldirgichlar (qum, chaqiqtosh yoki shag‘al) sarfini

(kg/ m3) hisoblashda ikki shartni nazarda tutish kerak:

2. Suv sarfi=170 litr