Ривожланган мамлакатларда молиявий назоратни ташкил этиш амалиёти

СЕНАТ ВА ВАКИЛЛАР ПАЛАТАСИГА ХИЗМАТ КЎРСАТУВЧИ АГЕНТЛИКЛАР Конгресс кутубхонаси Конгресс кутубхонасининг тадқиқот хизмати Бош бюджет-назорат бошқармаси Конгресс бюджети бошқармаси Техника ва технологиялар бўйича бошқарма Капитолийнинг меъморчилик бўлими

Иқтисодий назорат ишларини макродаражада ташкил этиш амалиёти.

Кўпгина ривожланган мамлакатларнинг ҳукуматлари қонун чиқарувчи ва ижроия ҳокимиятлар алоҳида ўз тафтиш ташкилотига эга. Бу ҳукуматда ҳокимият бўлинишини акс эттиради ва ҳам ташқи, ҳам ички тафтиш қилишнинг заруратини шарт қилиб қўяди.

Ҳукуматнинг қонун чиқарувчи органига тегишли АКТП Бош бюджет-назорат бошқармаси (ББНБ) асосан конгресс ва унинг комиссияларига хизмат қилади. ББНБ, одатда, федерал ҳукуматнинг макродаражада назорат ўтказадиган ташқи тафтишчиси сифатида қаралади.

Ҳукуматнинг ижро секторида тафтиш ҳар бир жорий вазирлик ва идора (агентлик)да мавжуд ташкилотлар томонидан амалга оширилади. Бундай ташкилотлар федерал хукуматнинг ички тафтишчилари сифатида қаралиши мумкин. Тафтиш бўлинмалари бош инспекторлар (тафтишчилар) лавозимидаги шахслар томонидан бошқарилади. Йирик вазирлик ва идораларда бундай мансабдор шахслар президент томонидан, бирмунча кичик идораларда бош инспектор идора бошлиғи томонидан тайинланади.

АКШнинг 50 штатидан ҳар бирида, масалан, бир нечтадан мустақил (ташқи) ҳукумат тафтиш ташкилотлари (биргина Калифорния штати бундан истисно; Калифорния тафтиш идораси 1992 йили референдум билан қисқартирилган; бироқ бу идорани тиклаш йўллари кўриб чиқилмоқда) бор.

АКШнинг 50 штатидан ҳар бирида, масалан, бир нечтадан мустақил (ташқи) ҳукумат тафтиш ташкилотлари (биргина Калифорния штати бундан истисно; Калифорния тафтиш идораси 1992 йили референдум билан қисқартирилган; бироқ бу идорани тиклаш йўллари кўриб чиқилмоқда) бор.

Гарчи бу ташкилотлар штат томонидан федерал молиявий ёрдами олиш шарти сифатида федерал талабларга мувофиқ бўлиши керак бўлса ҳам, тафтиш бўлинмалари штат қонуни асосида таъсис этилади. Окибатда, бу бўлинмалар ташкилий тузилиши, номланиши, ташкилот бошлиғи лавозимининг номи ва унинг сайланиш усули жиҳатларига кўра жиддий фарқланади. Бундан ташқари, штат ҳукуматининг ижроия органи одатда бир ёки бир неча ички тафтиш бўлимларига эга бўлади. Штат ҳукуматининг федерал молиявий ғрдамини оладиган идораларида тафтиш, шунингдек, ББНБ федерал бухгалтер-тафтишчилари, бош инспекторлар ва ундан ташқари штатнинг бухгалтер-тафтишчилари томонидан ҳам ўтказилиши мумкин.