Ruza. Gorizontal syomka. Teodolit syomkasi. Taxeometrik syomka

Tomonlar rumbini hisoblash. Tomonlar rumbining qiymati va rumblar nomi topilgan direksion burchaklar qiymati asosida (13.1) jadvaldan aniqlanadi. Misolda ₁=63°26' qiymati 90° dan kichik bo‘lganidan, rumb ham birinchi chorakda bo‘lib, nomi SHSH_q (shimol-sharq), qiymati r=₁=63°26' bo‘ladi va r₁=SHSH_q:63°26' kabi yoziladi. ₂=125°33', ya’ni 90°<125°33'<180° bo‘lganidan chiziq ikkinchi chorakda bo‘lib, r₂ nomi JSH_q (janub-sharq), qiymati r₂=180°—₂=180°—125°33'=54°27; yoki r₂=JSH_q:54°27' kabi yoziladi va hokazo.

Ochiq poligon burchaklarini tenglash. Yo‘l, kanal kabi chizig‘iy inshootlarni s’yomka qilishda ochiq poligon (13.10-shakl) olinadi. YOpiq poligon o‘rtasidagi tafsilotni s’yomka qilishda o‘tkazilgan (14.8-shakldagi 2—8—7—6) diagonal yo‘l burchaklari ham ochiq poligon kabi tenglanadi. 13.10-shaklda ochiq poligonning yurishdagi o‘ng burchaklari o‘lchangan. Agar RA ni bosh tomon deb, uning direksion burchagini _b, oxirgi EN tomon direksion burchagini _o desak _p=_p-1+180°—_p formulaga binoan quyidagilarni yozamiz:

₁=_b+180—₁;

₂=₁+180—₂;

. . . . . . . . (14.5)

_o=_p-1+180—_p

(13.5) ning chap va o‘ng tomonidagi, o‘xshash hadlarni edirsak chap tomonda _o, o‘ng tomonda esa _b+180°p— qoladi, ya’ni _o=_b+180°p— chiqadi. SHundan burchaklarning nazariy yig‘indisi

_n=_b —_o+180°p (13.6)

bo‘ladi. Buning o‘lchangan qiymatlar yig‘indisidan (_a) farqi ochiq poligon burchaklaridagi bog‘lanmaslik xatosi f_a bo‘ladi:

f_a=_a—(_b —_o)+180°p (13.7)

14.2-jadvalda 14.8-shakldagi poligonning 2 va 5 uchlarini tutashtirgan 2—7—8—5 diagonal yo‘l burchaklarini tenglash misol tariqasida ko‘rsatilgan.

Bu erda bosh tomon sifatida yopiq poligonning 1—2 tomoni, oxirgi tomon sifatida esa 5—6 tomoni qabul qilingan. SHunga ko‘ra _b = _1-2, _o=_5-6 bo‘ladi. O‘lchangan burchaklar yig‘indisi _a=486°52'; nazariy yig‘indisi _n=_1-2—_5-6+180°p. YOpiq poligon jadvali (14.2) dan ma’lumki, _1-2 =63°26'. _5-6=296°36', o‘lchangan burchaklar soni p=4. Bu qiymatlar (14.6) ga qo‘yilsa, f_a=486°52'—63°26'—296°36'+(180°4)=486°52'—486°50'=+2' chiqadi. Diagonal yo‘lda nazariy xato bo‘lishi kerak. O‘rniga qo‘ysak, chiqadi, amaliy xato +2' nazariy xatodan kichik shunga ko‘ra +2' ni 2 va 7 burchaklarga —1 dan tarqatib tuzatilgan burchaklar hisoblanadi.

Direksion va rumb burchaklar tenglangan ichki burchaklar bo‘yicha yuqorida bayon etilgan yopiq poligondagi kabi hisoblanadi.