S. Eshtemirov elektron jadvallar ( 0 ‘quv qo‘llanma)

---

S. Eshtemirov
ELEKTRON JADVALLAR
( 0 ‘quv qo‘llanma)
TOSHKENT
“O'ZBEKISTON”
2006

---

32.973.26-018.2
Taqrizchilar:
T.S.Safarov, 
Sam Tl t.f.d., prof.
T.A.Maxarov, 
M. U lugbek nom idagi U z M U k. o ‘qituvchisi
QoMlanma zam onaviy kompyuterlar dasturiy ta ’m inotining ajralmas tarkibiy qism lari-
dan biri boMgan elektron jadvallar, ularning tuzilishi, imkoniyatlari va oddiy jadvallardan
ustunlik tom onlari haqida fikr yuritiladi. Fikrlami aniq bayon qilish maqsadida M icrosoft
O ffice dasturlari guruhiga kiruvchi E xcel elektron jadvali tanlangan va ushbu jadval m i-
solida elektron jad vallam in g imkoniyatlari yetarlicba ochib berilgan.
Eshtem irov Sadik
E 
99 
Elektron jadvallar: 
( 0 ‘quv q o ‘ll.)/S.E shtem irov. - Т.: «Platinum Publishers»,
2 0 0 6 .- 1 7 6 b.
ББК 3 2 .9 7 3 .2 6 - 0 18.2я7
№ 4 1 5 - 2 0 0 6
'
“O'ZBEKISTON” NiVHU, 2006 
© «PLATINUM PUBLISHERS» MCHJ, 2006

---

SO‘ZBOSHI
Bugungi kunda inson faoliyatining barcha sohalariga yangi informatsion texnologiyalar 
joriy qilinayotganligining guvohi boMib turibmiz. Ushbu texnologiyalami joriy qilishda 
kompyuter asosiy texnik vosita bo'lsa, undan ahamiyati kam boMmagan dasturiy vositalar 
ham mavjud ekanligini qayd qilish lozim. Haqiqatan, zamonaviy kompyuterlar yetarlicha 
boy va xilma-xil dasturlar to‘plami bilan ta’minlangan. Aynan shu dasturlar kompyuterlar- 
ning imkoniyatlari doirasini kengaytiradi. Qolaversa, aksariyat foydalanuvchilar faqat 
tayyor dasturlardangina foydalanishni bilishadi.
Elektron jadval lar ham EHM dasturiy ta’ minotining ajralmas tarkibiy qismlaridan biridir. 
Hozir elektron jadvallar katta imkoniyatlarga ega boMib, ulardan statistika ma’lumotlarini 
tayyorlashda, ta’lim jarayonida, hisobchilar, bank, moliya xodimlari faoliyatida va boshqa 
sohalarda turli xil maqsadlarda foydalanilmoqda. Elektron jadvallaming paydo boMishi va 
rivojlanish tarixi uzoq muddatni tashkil qilmaganligi tufayli ularning turlari ham ko‘p 
emas. Dastlab, 80-yillarda Lotus Development firmasi tomonidan yaratilgan Lotus 1-2-3 
elektron jadvallari, Computer Assosiates firmasi tomonidan yaratilgan SuperCals nomli 
elektron jadvallaridan foydalanilgan.
Zamonaviy va yetarlicha katta 
quvvatli kompyuterlar paydo boMgandan keyin 
ma’lumotlami qayta ishlashda yuqori imkoniyatlarga ega boMgan yangi elektron jadvallar 
yaratildi. Microsoft korporatsiyasi tomonidan yaratilgan Excel elektron jadvali bunga 
misol boMa oladi.
QoMlanma mamlakatimizda juda keng tarqalgan Excel elektron jadvali va uning 
imkoniyatlarini o‘rganishga bag'ishlangan.
Lekin kompyuterlar dasturi ta’minotidan foydalanish uchun ham foydalanuvchidan 
ma’lum bilim vako‘nikmalar talab etiladi. Shu sababli, deyarli, barcha ta’lim maskanlarining 
o‘quv dasturlarida elektron jadvallar va ularning imkoniyatlarini o'rganish uchun anchagina 
soat ajratilgan.
Elektron jadvallaming imkoniyatlarini toMaroq o'rganish, ulardan foydalanish 
jarayonida foydalanuvchi va boshlovchilarga yordam qilish o'quv qo'llanmaning asosiy 
maqsadi qilib qo'yildi.
Qo'llanmada nafaqat kerakli mavzu yoki tushunchalar, balki ushbu mavzu yoki 
tushunchalar bilan bog'liq har bir amalning mohiyatini to'liq ochib berish maqsadida ushbu 
amalni bajarish algoritmi ham keltirilgan.
Har bir tushuncha yoki amalning mazmunini yoritishga yordam beradigan rasmlar va 
o'rganilayotgan amallar bilan bog'liq darchalaming rasm lari keltirilgan bo'lib, ulardagi har 
bir band va bo'limlaming nimaga mo'ljallanganligi misollar asosida to'liq tushuntirilgan.
Ko'pchilik amallarni bajarishga mo'ljallangan algoritmlaming bir nechta variantlari 
bayon qilingan va foydalanuvchi ulardan o'ziga ma’qul bo'lganini tan lash imkoniyatiga 
ega.
Har bir bob yakuni ushbu bobga doir yetarlicha ko'p sonli savollar va topshiriqlar bilan 
ta’minlanganligi foydaianuvchiga o'z bilimlarini mustaqil sinab ko'rishida katta yordam 
beradi.
3

---

0 ‘quv qoMlanma Windows operatsion tizimining eng oxirgi Windows XP talqini 
asosida yozilgan.
QoMlanma sodda va ravon tilda yozilganligi, har bir tushuncha, mavzu va amallar 
mohiyati batafsil bayon qilinganligi elektron jadvallar bilan bogMiq barcha tushunchalami 
tashqi yordamlarsiz mustaqil o'rganish imkoniyatini yaratadi.
QoMlanmadan oliy o‘quv yurtlari, akademik litseylar, kasb-hunar kollejlarida taMim 
olayotgan talabalar va, umuman, elektron jadvallar bilan qiziquvchilar muvaffaqiyat bilan 
foydalanishlari mumkin.

---