Sa'diyning «Guliston» asari matni bilan ishlash

O’z xalqiga jabru zulm ravo ko’rgan podshohning,

O’z do’stlari yov bo’ladi qiyin dam kelgan kuni.

Fuqaroga shafqat qilsang, dushmandan omondasan,

Adolatli shahonshohning xalqi – bu o’z qo’shini.

Muslihiddin Sa’diy adolatli podshohlarning yorqin timsoli sifatida Iskandar Zurlqarnaynni e’tirof etadi. Uning obrazi asosida mamlakatni adolat mezonlari yordamida boshqarishning muhim ahamiyatini ochib berishga harakat qiladi va quyidagi hikoyatni misol tarzida keltiradi: Iskandar Rumiy (Zulqarnayn)dan so’radilar: «G’arbu Sharqdagi mamlakatlarni nima hisobiga zabt etding? Avvalgi podshohlarning xazinasi, yoshi va lashkari kenikidan ortiq bo’lsa-da, bunday fotihlik ularga nasib bo’lmagandi». Iskandar Zulqarnayn shunday javob beradi: «Zabt etgan mamlakatim fuqarolariga ozor bermadim va podshohlarning nomlarini faqat yaxshilik bilan yod etdim:

Muslihiddin Sa’diy adolatli podshohlarning yorqin timsoli sifatida Iskandar Zurlqarnaynni e’tirof etadi. Uning obrazi asosida mamlakatni adolat mezonlari yordamida boshqarishning muhim ahamiyatini ochib berishga harakat qiladi va quyidagi hikoyatni misol tarzida keltiradi: Iskandar Rumiy (Zulqarnayn)dan so’radilar: «G’arbu Sharqdagi mamlakatlarni nima hisobiga zabt etding? Avvalgi podshohlarning xazinasi, yoshi va lashkari kenikidan ortiq bo’lsa-da, bunday fotihlik ularga nasib bo’lmagandi». Iskandar Zulqarnayn shunday javob beradi: «Zabt etgan mamlakatim fuqarolariga ozor bermadim va podshohlarning nomlarini faqat yaxshilik bilan yod etdim:

Aqllilar ulug’lamas shundaylar zotin,

Ulug’larning yomonlik-la, yodlasa otin,

Taxtu baxt farmonlar, ta’qiq va zo’rlik,

Barchasi bekorchi, o’tib ketadi.

Siylasang o’tganlar aziz nomini,

• Sening nomingga ham hurmat yetadi»

Mutafakkir yurtga boshchilik qilayotgan hukmdorning yuksak aql-zakovat egasi bo’lishi mamlakatda adolatning qaror topishi, shuningdek, ma’rifatning rivojlanishida zarur omil ekanligiga ham alohida urg’u berib o’tadi. Hukmdorning nodon va befarosat bo’lishi xalq o’rtasida uning obro’-e’tiborini tushishiga sababgina bo’lib qolmay, kulgu bo’lishiga olib keladi. Asarning ushbu o’rnida mutafakkir quyidagi hikoyatni keltiradi. «Xorun ar-Rashid Misrni egallagach, olomonga qarata shunday dedi: «Misr saltanatiga mag’rurlanib, xudolik da’vo qilgan nobakorning qasdiga o’laroq, bu mamlakatni o’zimning eng manfur qulimga topshiraman». Xorun ar-Rashidning bir zanji quli bo’lib, nomi Husayb edi. Misr mamlakatini idora etish vazifasini ana shu qulga topshiradi. Husaybning fahm-farosati shu darajada ediki, Misrning bir guruh dehqonlari uning yoniga shikoyatga kelib, «Paxta ekkan edik, bevaqt yomg’ir yog’ib, paxtamiz nobud bo’ldi», - deganlarida, u: «Jun ekish kerak edi, nobud bo’lmasdi», - deya javob beradi».

• Mutafakkir yurtga boshchilik qilayotgan hukmdorning yuksak aql-zakovat egasi bo’lishi mamlakatda adolatning qaror topishi, shuningdek, ma’rifatning rivojlanishida zarur omil ekanligiga ham alohida urg’u berib o’tadi. Hukmdorning nodon va befarosat bo’lishi xalq o’rtasida uning obro’-e’tiborini tushishiga sababgina bo’lib qolmay, kulgu bo’lishiga olib keladi. Asarning ushbu o’rnida mutafakkir quyidagi hikoyatni keltiradi. «Xorun ar-Rashid Misrni egallagach, olomonga qarata shunday dedi: «Misr saltanatiga mag’rurlanib, xudolik da’vo qilgan nobakorning qasdiga o’laroq, bu mamlakatni o’zimning eng manfur qulimga topshiraman». Xorun ar-Rashidning bir zanji quli bo’lib, nomi Husayb edi. Misr mamlakatini idora etish vazifasini ana shu qulga topshiradi. Husaybning fahm-farosati shu darajada ediki, Misrning bir guruh dehqonlari uning yoniga shikoyatga kelib, «Paxta ekkan edik, bevaqt yomg’ir yog’ib, paxtamiz nobud bo’ldi», - deganlarida, u: «Jun ekish kerak edi, nobud bo’lmasdi», - deya javob beradi».