Samarqand davlat chet tillari instituti tarjima nazariyasi va amaliyoti fakulteti yapon tili yo

LDPning birinchi boʻlinishi. 1976-yil iyun oyida Kono Yehei boshchiligidagi oltita LDP deputati oʻzlarini partiyalaridan ajratishga qaror qildilar. Ularning tashabbusi bilan Yangi Liberal Jamiyat (YLJ) tashkil topdi, u oʻz faoliyatini mustaqil partiya sifatida boshladi va korrupsiyani yoʻq qilishga va “yangi liberalizmni oʻrnatishga olib kelishi kerak boʻlgan yangi konservativ siyosat ishlab chiqish niyatini eʼlon qildi”. Biroq, YLJning LDP bilan bir xil ijtimoiy asosga yoʻnaltirilganligi, uning tubdan farq qiladigan siyosiy yoʻnalishni tanlashiga toʻsqinlik qildi. Oʻzining oʻn yillik faoliyati davomida YLJ yoki markazchi muxolifat bilan hamkorlik qilishga moyil edi, keyin yana oʻzini Liberal Demokratlar bilan toʻsib qoʻydi. Uning parlament saylovlaridagi dastlabki yutuqlari uzoq davom etmadi va muvaffaqiyatsizlikka uchraganligi sababli uning muxolifati ham yoʻqoldi. 1983 -yilda LDP oʻz hukumatida YLJ uchun bitta joy ajratdi va 1986 -yilda YLJ tarqatib yuborildi, uning koʻpchilik aʼzolari LDPga qaytishdi. Lokxid ishi va Liberal Demokratlar safidagi birinchi tashkiliy boʻlinish hukmron partiya uchun inqiroz boshlanganidan darak berdi. Parlament saylovlari ham bunga guvohlik berdi. 1977-yil 27-yanvarda Tokioda Lokxid sudi boshlandi. Sobiq bosh vazir Tanaka (chapdan ikkinchi) sud zaliga kirib boradi. 1967-yildan beri LDP Vakillar Palatasi saylovi uchun ovozlarning yarmidan koʻpini toʻplay olmadi. 1976-yilda ushbu palataga saylovlar, korrupsiya fosh etilishi fonida boʻlib oʻtdi (“Lokxid ishi”) hukmron partiyaning parlament pozitsiyalarini yanada susaytirdi. Saylovchilarning 41,8% LDP nomzodlariga ovoz berdi (1972-yildagi saylovlarda 46,8%), uning vakili 271 dan 249 oʻringa kamaydi. Liberal-demokratlar sakkizta mustaqil deputatlarning qoʻshilishi tufayli koʻpchilikni saqlab qolishdi.

LDP mashhurligining pasayish tendensiyasi, “konservativ-islohot muvozanat” holati (Yaponiyada hukmron partiya va oppozitsiya oʻrtasidagi parlamentdagi mavjud kuchlar balansi shu tarzda tavsiflandi) paydo boʻlishi uchun asos boʻlib xizmat qildi. Bunday imkoniyat oʻsha paytlarda ham moliya va sanoat doiralarida muhokama qilingan. “Biz Liberal Demokratik partiyani qoʻllab-quvvatlaymiz,” - dedi Iqtisodiy tashkilotlar fedyeratsiyasi prezidenti (Keydanren) Dokb Toshio, - chunki biz qoʻllab-quvvatlaydigan boshqa partiya yoʻq. Shu bilan birga, Dokb Amerika modelidagi “ikki tomonlama tizim” haqida maʼqullab gapirdi va agar ishbilarmon doiralar boshqa partiyani LDPdan unchalik farq qilmasa va “erkin tadbirkorlik tizimi” ni qoʻllab-quvvatlasa, qoʻllab-quvvatlashi mumkinligini koʻrsatdi.

Biroq, oʻsha paytda “ikki partiyaviy tizim” ni shakllantirish gʻoyasi umumiy suhbatlar doirasidan tashqariga chiqmagan. Liberal-demokratlar orasida partiyani modernizatsiya qilish haqidagi munozaralar boʻlib oʻtdi va birinchi marta emas, ichki partiyaviy frakalizm keskin tanqid qilindi. 1977 -yilda LDP partiya tuzilmasini isloh qilish rejasini maʼqulladi, bu moliya va sanoat doiralarining pul taʼminotiga boʻlgan qaramligini zaiflashtirish va siyosatchilar orasida korrupsiyani tugatish istagini namoyish qilishi kerak edi.⁶ Liberal-demokratlar oʻzlarining partiyasini isloh qilishning boʻgʻinlaridan biri fraktsiyalarni tarqatib yuborish deb atashdi, ammo bu qaror tez orada unutildi.

“Koalitsiya hukumati” rejalari. Umuman olganda 70-yillarda boʻlsa ham Liberal-demokratlar uchun saylovlarni qoʻllab-quvvatlashning pasayishi tendensiyasi, aholining katta qismi mamlakat iqtisodiy yutuqlari va oʻzining moddiy farovonligini oʻsishini LDP boshqaruvi bilan bogʻlashda davom etdi. LDP siyosatini keskin tanqid qilish ham ovozlarni yutish uchun yetarli boʻlmadi. Muxolifat aholining turli qatlamlari uchun, birinchi navbatda iqtisodiy dasturlar uchun maʼqul keladigan muqobil dasturlarga juda muhtoj edi. Siyosiy kuchlarning haqiqiy muvozanatidan kelib chiqib, muxolifat partiyalari oʻrtasida ularning hech biri alohida, shu jumladan eng yirik sotsialistlar hokimiyatdagi Liberal-demokratlar oʻrnini bosa olmasligini anglash kuchayib bordi. Bunga faqat koalitsiyalar tuzish orqali urinish mumkin edi. 70-yillarda LDP hokimiyatidagi monopoliyani yoʻq qilishning maʼlum bir istiqbollari paydo boʻla boshlaganligi sababli, 1973-1974-yillarda oppozitsiya partiyalari oʻzlarining “koalitsion hukumat” tushunchalarini ishlab chiqdilar va faol ravishda targʻib qila boshladilar, keyinchalik batafsil iqtisodiy dasturlar bilan toʻldirdilar. Komeito “koalitsiya hukumati”ni va Demokratik Sotsializm partiyasi (DSP) “islohotchilar koalitsiyasining milliy hukumati” ni chaqirdi. Taklif etilayotgan koalitsiyalarda “markazchi partiyalar” ning yetakchi roliga urgʻu berib, ikkala tomon ham sotsialistlarni ularga qoʻshilish uchun jalb qilishdan manfaatdor edilar. Ular, shuningdek, “Liberal demokratlarning bir qismini” koalitsiyaga jalb qilish tarafdori boʻlishdi, hatto “konservativ-islohotchilar koalitsiyasi” imkoniyatiga yoʻl qoʻydilar. Shu bilan birga, Komeito va DSP kommunistlar bilan har qanday hamkorlikni qatʼiyan rad etishdi va sotsialistlardan ular bilan butunlay buzilishini talab qilishdi.

Komeito va DSPning iqtisodiy qarashlari 1978-yilda eʼlon qilingan “iqtisodiy rivojlanishning oʻrta muddatli rejalarida” oʻz aksini topdi. DSP “farovonlik jamiyati”ni barpo etishni boshlangʻich nuqtaga aylantirdi, iqtisodiyotni boshqarishda rejalashtirish va davlat tomonidan tartibga solish kabi mayda elementlar kiritilishi bilan bozor iqtisodiyoti talab qilindi. U sanoat demokratiyasini – “oshkoralik, ishtirok etish va masʼuliyat”ni mehnat va kapital oʻrtasida kooperatsiya aloqalarini oʻrnatish uchun kengaytirish tarafdori edi. DSPga yaqin qarashlarni Komeito ham bildirdi, chunki u xalq farovonligini oshirish har bir odamga xususiy mulk huquqi, xususiy tashabbus erkinligi kafolatlari bilan taʼminlashni talab qiladi, ammo bozor tuzilishini demokratiya bilan muqarrar ravishda birlashtirgan holda, “Qaror qabul qilishda ommaviy ishtirok etish” mushkul edi.

Yaponiya Kommunistik partiyasi (YKP) Yaponiyaning kommunistlarni konstruktiv hamkorlik qilishga qodir emasligi haqidagi tasavvurini oʻzgartirish uchun moʻljallangan “demokratik koalitsiya hukumati” dasturini taklif qildi. YKP oʻzini Yaponiya iqtisodiyotidagi demokratik islohotlarning tarafdori deb eʼlon qildi va milliylashtirish muammosiga nisbatan avvalgiga nisbatan ehtiyotkorlik bilan yondoshdi. 1977-yilda YKP oʻzining iqtisodiy dasturini aniqlashlashtirib, u taklif qilgan “iqtisodiy demokratiyaga qarshi islohotlar”, “kapitalizm doirasida” amalga oshirilishini anglatishini tushuntirdi. Sotsialistlar barcha muxolifat partiyalari ishtirokida “xalq koalitsion hukumati” kontseptsiyasini taklif qildilar. Oʻsha paytda ular koalitsiyani birlashtiruvchi element rolini oʻynashga yaʻni YKP vakili boʻlgan chap qanoti va “oʻrta yoʻl” partiyalari vakili oʻrtasida “koʻprik” boʻlishiga umid qilar edilar. YKP kontseptsiyasiga koʻra, xalq koalitsion hukumati, Liberal-demokratlar hukumatiga qarshi boʻlgan “xalqning monopoliyaga qarshi jabhasiga” tayanib, konstitutsiyaning toʻliq amalga oshirilishini izlashi va shu bilan “sotsializmga tinch yoʻl bilan oʻtish” uchun shart-sharoitlarni tayyorlashi kerak. YKP iqtisodiy dasturni boshqa oppozitsiya partiyalariga qaraganda kechroq muayyanlashtira boshladi. Uning 1979-yilda paydo boʻlgan “oʻrta muddatli iqtisodiy rivojlanish rejasi” Yaponiya iqtisodiyotini yirik biznes ehtiyojlariga yoʻnaltirilgan siyosat tufayli yuzaga keladigan buzilishlardan xalos qilish zarurligini taʼkidladi. Iqtisodiyotning muvozanatli rivojlanishi bozor munosabatlarini jamoat nazorati bilan, shu jumladan xususiy investitsiyalar bilan tartibga solishning anʼanaviy yapon usullarini birlashtirish orqali oʻylab topilgan. Muxolifat partiyalari koalitsiya boshqaruvi toʻgʻrisidagi oʻz qarashlarini eʼlon qilishda, avvalambor, saylovoldi tashviqot shiori sifatida foydalanganlar. Oʻzlarining takliflarini amaliy ravishda amalga oshirish boʻyicha muzokaralarga har ikkala partiyaning ambitsiyalari (koalitsiyada yetakchi rolni talab qilish) va siyosiy qarashlardagi sezilarli farqlar xalaqit berdi. 1976-yilda, hukmron partiyada boʻlinish yuz berganida, partiyaviy boʻlmagan “Yaponiya haqida mulohazalar jamiyati” paydo boʻldi, uning aʼzolari YKP-Komeito-DSP doirasida amaliy hamkorlik istiqbollarini oʻrganishni boshladilar. Bundan tashqari, Komeito va DSP 1977-yilda birgalikda “oʻrta yoʻl partiyalari koalitsiyasi” uchun siyosiy platformani ishlab chiqdilar. 1980-yil boshida Komeito YKP bilan koalitsion hukumat tuzish boʻyicha birgalikdagi saʼy-harakatlar boʻyicha maslahatlashuvlar oʻtkazish toʻgʻrisida kelishuvga erishdi. Ushbu kelishuvga kommunistlarning koalitsiyada ishtirok etish imkoniyatini istisno qilish sharti qoʻshildi. Muxolifat partiyalari rahbarlari koalitsion hukumatni tuzishning turli xil variantlarini muhokama qilayotgan paytda, saylovchilarning buyrugʻi bilan hokimiyatning potentsial aylanishi joylarda haqiqiy xususiyatlarga ega boʻla boshladi. Muxolifatning, asosan, sotsialistlar va kommunistlarning kasaba uyushmalari va boshqa jamoat tashkilotlari bilan hamkorlikdagi birgalikdagi harakatlari koʻp hollarda ularning umumiy nomzodlarini prefekturalar gubernatorlari, shahar merlari, shahar va qishloqlar rahbarlari lavozimlariga oʻtkazishga yordam berdi. “Progresiv maʼmuriyatlar” ning eng yuqori choʻqqisi 1975-yilga toʻgʻri keladi, ular beshta prefekturada, shu jumladan poytaxtda, har biri milliondan ortiq aholisi boʻlgan toʻrtta shaharda, yuzlab boshqa shaharlarda, koʻplab shahar va qishloqlarda faoliyat yuritgan. Liberal-demokratlarning muxoliflari murakkab maʼmuriy va iqtisodiy muammolarni malakali yechish qobiliyatini amalda namoyish etdilar. Biroq, tez orada hukmron partiyada ittifoqchilarni izlash mahalliy saylovlarda Komateo va DSPni LDP bilan qulflashda oʻz ifodasini topdi. “Progresiv maʼmuriyatlar” soni kamayishni boshladi. Bu jarayon 1980-yillarda, YKP rahbariyati “barcha oppozitsiya partiyalari hamkorligi” kursini bekor qilganida, boshqacha qilib aytganda, kommunistlar bilan birgalikdagi harakatlarni bekor qilganida tezlashdi. 1990-yilga kelib “ilgʻor maʼmuriyatlar” faqat ikkita prefekturada, eng muhim ikkita va boshqa 39 shaharda omon qoldi.