Samarqand davlat universiteti raqamli texnologiyalar fakulteti amaliy matematika informatika yo

fakultet
” –
 
fakultet haqida ma’lumotni saqlovchi jadval: 
Maydon nomi 
Tipi 
Izoh 
idfakultet 
int(11) 
Kalit maydon 
fakultetName 
varchar(45) 
Fakultet nomi 
fakultetdekani 
varchar(45) 
Fakultet dekani 
fakultetaddress 
varchar(45) 
Fakultet manzili 
fakultettel 
varchar(45) 
Fakultet telefoni 
“
fanlar
” –
 
fanlar haqida ma’lumotni saqlovchi jadval: 
Maydon nomi 
Tipi 
Izoh 
idfanlar 
int(11) 
Kalit maydon 
fanlarName 
varchar(45) 
Fanlar nomi 
fanlarkafId 
int(11) 
Kafedra 
talabaid 
int(11) 
Fanlar manzili 
“
guruh
” –
 
guruh haqida ma’lumotni saqlovchi jadval: 
Maydon nomi 
Tipi 
Izoh 
idguruh 
int(11) 
Kalit maydon 
guruhraqam 
int(11) 
Fanlar nomi 
xodimlar_idxodimlar 
int(11) 
Kafedra 
idyunalish 
int(11) 
Fanlar manzili 
 
“
talaba
” –
 
talaba haqida ma’lumotni saqlovchi jadval: 
Maydon nomi 
Tipi 
Izoh 
idtalaba 
int(11) 
Kalit maydon 
talabaFIO 
varchar(45) 
Talaba ism familyasi 
talabatel 
varchar(45) 
Telefon
talabaaddress 
varchar(45) 
Manzil

---

19 
guruh_id 
int(11) 
guruh 
“
kafedra
” –
 
kafedra haqida ma’lumotni saqlovchi jadval: 
Maydon nomi 
Tipi 
Izoh 
idkafedraid 
int(11) 
Kalit maydon 
kafedraname 
varchar(45) 
Kafedra nomi 
kafedraxodimid 
int(11) 
Xodimlar 
kafedratel 
varchar(45) 
Telefon
“
xodimlar
” –
 
xodimlar haqida ma’lumotni saqlovchi jadval: 
Maydon nomi 
Tipi 
Izoh 
idxodimlar 
int(11) 
Kalit maydon 
xodimlarFIO 
varchar(45) 
Xodim ism familyasi 
xodimlartel 
varchar(45) 
Telefon
xodimlaraddress 
varchar(45) 
Manzil
xodimlaremail 
varchar(45) 
Xodim elektron pochtasi 
fakultet_id 
int(11) 
Fakultet
“
yunalish
” –
 
yunalish
 
haqida ma’lumotni saqlovchi jadval: 
Maydon nomi 
Tipi 
Izoh 
idyunalish 
int(11) 
Kalit maydon 
yunalishname 
varchar(45) 
Yo’nalish nomi 
fakultet_id 
int(11) 
Fakultet 
 
“
baholar
” –
 
baholar
 
haqida ma’lumotni saqlovchi jadval: 
Maydon nomi 
Tipi 
Izoh 
idbaholar 
int(11) 
Kalit maydon 
baholar 
varchar(45) 
baholar 
 

---

20 
3. JADVALLARNING O’ZARO BOG’LANISHI 
1.
Fakultet bilan xodimlar 1 ga ko’p bog’langan 
2.
Fakultet bilan yo’nalish 1 ga ko’p bog’langan 
3.
Yo’nalish bilan guruh 1 ga ko’p bog’langan 
4.
Xodimlar bilan guruh 1 ga 1 bog’langan 
5.
Xodimlar bilan kafedra ko’pga 1 bog’langan 
1.
Talaba bilan fanlar 1 ga ko’p bog’langan 
2.
Talaba bilan fanlar kopga ko’p bog’langan 

---

21 
3.
Baholar bilan fanlar kopga ko’p bog’langan 
4. SQL operatorlari yordamida jadvallarni hosil qilish va jadvallarga 
ma’lumotlar kiritish 
1-jadval. “Talaba” jadvalini CREATE operatori yordamida hosil qilish 
CREATE TABLE Talaba ( 
idTalaba INT(11) NOT NULL PRIMARY KEY, 
TalabaFIO VARCHAR(45) NOT NULL, 
Talabatel VARCHAR(45) NOT NULL, 
Talabaaddress VARCHAR(45) NOT NULL, 
guruh_id INT(11) 
); 
 
2-jadval. “fakultet” jadvalini CREATE operatori yordamida hosil qilish 
CREATE TABLE fakultet ( 
idfakultet INT(11) NOT NULL PRIMARY KEY, 

---

22 
fakultetname VARCHAR(45) NOT NULL, 
fakultetdekani VARCHAR(45) NOT NULL, 
fakultettel VARCHAR(45) NOT NULL, 
); 
3-jadval. “guruh” jadvalini CREATE operatori yordamida hosil qilish 
CREATE TABLE guruh ( 
idguruh INT(11) NOT NULL PRIMARY KEY, 
guruhraqam INT(11) NOT NULL, 
xodimlar_idxodimlar INT(11) NOT NULL, 
idyunalish INT(11) NOT NULL, 
); 
4-jadval. “kafedra” jadvalini CREATE operatori yordamida hosil qilish 
CREATE TABLE kafedra ( 
idkafedra INT(11) NOT NULL PRIMARY KEY, 
kafedraname VARCHAR(45) NOT NULL, 
kafedraxodim_id INT(11) NOT NULL, 
kafedratel VARCHAR(45) NOT NULL, 
); 
5-jadval. “talaba_has_fanlar” jadvalini CREATE operatori yordamida hosil 
qilish 
CREATE TABLE talaba_has_fanlar ( 
talaba_idtalaba INT(11) NOT NUL, 
fanlar_idfanlar INT(11) NOT NULL, 
); 
6-jadval. “fanlar” jadvalini CREATE operatori yordamida hosil qilish 
CREATE TABLE fanlar ( 
idxodimlar INT(11) NOT NULL PRIMARY KEY, 
fanlarname VARCHAR(45) NOT NULL, 
kafedra_id INT(11), 

---

23 
talaba_id INT(11), 
); 
7-jadval. “xodimlar” jadvalini CREATE operatori yordamida hosil qilish 
CREATE TABLE xodimlar ( 
idxodimlar INT(11) NOT NULL PRIMARY KEY, 
xodimlarFIO VARCHAR(45) NOT NULL, 
xodimlartel VARCHAR(45) NOT NULL, 
xodimlaraddress VARCHAR(45) NOT NULL, 
fakultet_id INT(11), 
kafedra_idkafedra INT(11), 
xodimlaremail VARCHAR(45) NOT NULL, 
); 
8-jadval. “xodimlar_has_fanlar” jadvalini CREATE operatori yordamida 
hosil qilish 
CREATE TABLE talaba_has_fanlar ( 
xodimlar_idxodimlar INT(11) NOT NUL, 
fanlar_idfanlar INT(11) NOT NULL, 
); 
9-jadval. “baholar” jadvalini CREATE operatori yordamida hosil qilish 
CREATE TABLE baholar ( 
baholar_id INT(11) NOT NUL, 
baholar VARCHAR(45) NOT NULL, 
); 
10-jadval. “baholar_has_fanlar” jadvalini CREATE operatori yordamida 
hosil qilish 
CREATE TABLE talaba_has_fanlar ( 
baholar_idbaholar INT(11) NOT NUL, 
baholar_idfanlar INT(11) NOT NULL, 
); 
11-jadval. “yo’nalish” jadvalini CREATE operatori yordamida hosil qilish 

---

24 
CREATE TABLE yunalish ( 
idyunalish INT(11) NOT NULL PRIMARY KEY, 
yunalishname VARCHAR(45) NOT NULL, 
fakultet_id INT(11) NOT NULL, 
); 
5. SQL operatorlari yordamida jadvallarga yozuvlar qo’shish 
1-jadval. “Talaba” jadvaliga INSERT operatori yordamida yozuv qo’shish 
INSERT INTO `talaba`(`idtalaba`, `talabaFIO`, `talabatel`, `talabaaddress`, 
`guruh_id`) VALUES (1,’Shamsiyev Mehrojiddin’,’5545659’,’kjuhjk’,’5’) 
2-jadval. “Fakultet” jadvaliga INSERT operatori yordamida yozuv qo’shish 
INSERT INTO `fakultet`(`idfakultet`, `fakultetName`, `fakultetdekani`, 
`fakultetaddress`, 
`fakultettel`) 
VALUES 
(1,’’,’Raqamli 
texnologiyalari’,’Boboyorov A’,’yhjjbk,n’,’55456’); 
3-jadval. “Guruh” jadvaliga INSERT operatori yordamida yozuv qo’shish 
INSERT INTO `guruh`(`idguruh`, `guruhraqam`, `xodimlar_idxodimlar`, 
`idyunalish`) VALUES (1,’303’,’hgkj knk’,’ygjhbjkh’); 
4-jadval. “kafedra” jadvaliga INSERT operatori yordamida yozuv qo’shish 
INSERT INTO `kafedra`(`idkafedraid`, `kafedraname`, `kafedraxodimid`, 
`kafedratel`) VALUES (1,’jhxdfngj’,’5’,’655656’); 
5-jadval. “kafedra” jadvaliga INSERT operatori yordamida yozuv qo’shish 
INSERT INTO `xodimlar`(`idxodimlar`, `xodimlarFIO`, `xodimlartel`, 
`xodimlaraddress`, 
`xodimlaremail`, 
`fakultet_id`, 
`kafedra_idkafedraid`) 
VALUES (1,’yufuygj’,’15165’,’jygukhkj’,’hbkjb@hgbj’,’2’,5); 
6-jadval. “fanlar” jadvaliga INSERT operatori yordamida yozuv qo’shish 
INSERT INTO `fanlar`(`idfanlar`, `fanlarName`, `fanlarkafId`, `talabaid`) 
VALUES (1,’ykjjh’,’5’,’7’); 

---

25 
7-jadval. “xodimlar” jadvaliga INSERT operatori yordamida yozuv qo’shish 
INSERT INTO `xodimlar`(`idxodimlar`, `xodimlarFIO`, `xodimlartel`, 
`xodimlaraddress`, 
`xodimlaremail`, 
`fakultet_id`, 
`kafedra_idkafedraid`) 
VALUES (1,’jhgjkkbj’,’6563’,’ghfhgvjh’,’hgjgjh@j’,’5’,’2’); 
8-jadval. “baholar” jadvaliga INSERT operatori yordamida yozuv qo’shish 
INSERT INTO `baholar`(`id`, `baholar`) VALUES (2,’5ball’); 
9-jadval. “yunalish” jadvaliga INSERT operatori yordamida yozuv qo’shish 
INSERT INTO `yunalish`(`idyunalish`, `yunalishname`, `fakultet_id`) 
VALUES (2,’jhdbckjb’,’5’); 

---

26 
Xulosa 
Men “Fakultet ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi” mavzusida bajargan 
kurs ishimni bajarish davomida “Raqamli texnologiyalari” ma’lumotlar bazasini 
yaratdim. Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari fanini o’rganish davomida 
juda ko’p yangi bilimlarga va ma’lumotlarga ega bo’ldim. MBBTni boshqarish, 
Ma’lumotlar bazasini yaratib olish hozirgi axborot texnologiyalari jaddal sur’atlar 
bilan rivojlanib borayotgan bir vaqtida juda muhim ekanligini tushundim. Fanni 
o’rganishda va kurs ishini bajarish chog’ida yangi adabiyotlarni topdim hamda 
turli ma’lumotlardan foydalandim. 
Umuman olganda ushbu kurs ishi biz talabalarga “ Ma’lumotlar bazasini 
boshqarish tizimlari” fanidan olgan nazariy va amaliy bilimlarimizni yanada 
mustahkamlashga yordam berdi. 

---

27 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. Karimov I.A. “O‘zbekiston XXI asrga intilmoqda”. – T., "O‘zbekiston", 
1999.
2. Karimov I.A. “Bizning bosh maqsadimiz – jamiyatni demokratlashtirish va 
yangilash, mamlakatni modernizatsiya va isloh etishdir”. – T.,”Xalq so‘zi”, 2005- 
yil 29-yanvar.
3. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Kompyuterlashtirishni yanada 
rivojlantirish 
va 
axborot-kommunikatsiya 
texnologiyalarini 
joriy 
etish 
to‘g‘risida”gi Farmoni (№PF-3080 30.05.2002 y.).
4. O‘zbekiston Respublikasining “Axborotlashtirish to‘g‘risida”gi Qonuni. 
(№563-11. № 560-II 11.12.2003 y.).
5. “Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlar” fani bo’yicha elektron o’quv 
qo’llanma, TATU FF.
6. Ayupov R.X., Ismoilov S.I., Azlarov A.X., “MS Access 2002 - 
ma’lumotlar majmuasini boshqarish tizimi”(o’quv qo’llanma) Toshkent.: Toshkent 
Moliya instituti, 2004.
7. Кодд Э.Ф., “Реляционная модель данных для больших совместно 
используемых банков данных”. СУБД. 1995 г.
Internet saytlari: 
1. www.ictcouncil.gov.uz-Kompyuterlashtirishni rivojlantirish bo`yicha 
Vazirlar Maxkamasi muvofiqlashtiruvchi Kengashining sayti.
2. www.ecsoman.edu.ru–Rossiya Federatsiyasi Oliy o`quv yurtlarida 
o`qitilayotgan fanlar bo`yicha o`quv-uslubiy komplekslar.
3. http://www.voydod.uz/ - qidiruv tizimi.
4. ziyonet.uz–O`zbekistonning axborotlarni izlab topish tizimi.