San’at estetikasi

San’atning paydo bo’lishi
San’atshunoslik alohida fan sifatida XVI – XIX asrlar mobaynida shakllanadi . San’atga doir ma’lumotlar dastlab Yunonistonda qadimdan o’rganila boshlangani ma’lum . Aristotel , Platon kabi o’sha davrning yirik faylasuflari Yunonistonda san’at tarixi bilan ham shug’ullanganligi to’g’risida ma’lumotlar saqlangan . Qadimgi Rimda yunon san’atiga katta e’tibor bilan qaralgan . Milodiy dastlabki asrlarda O’rta Osiyo mamlakatlarida me’morchilik va san’atga oid risolalar yaratilgan . Ular mazmuni jihatdan hammabop bo’lib , ham metodik qo’llanma , ham o’qish kitobi sifatida xizmat qilar , kitobxon e’tiboriga tarix , hikoyat , nasihat va mushohadalar havola qilinardi . O’rta asrlarda Yevropada san’at ilohiyat ( teologiya ) ning bir qismi bo’lib qoldi . O’rta asr san’atshunoslari san’atni narigi dunyoning bu dunyodagi moddiy obrazi deb baholardilar . Uyg’onish davri san’at rivojida muhim davr bo’lib tarizga kirdi . XIV – XVI asrlarda insonparvarlik va realism g’oyalari bilan bir qatorda san’atni cherkov ta’siridan ajratishga intilish kuchaydi va uni ilmiy tavsiflash yo’lida muhim qadam qo’yildi . Bu davrda yaratilgan ko’p risolalarda rassom , haykaltaroshlarga asosiy yo’l – yo’riqlar ko’rsatildi , umuman , san’at , uning nazarariyasi va tarixi bo’yicha qimmatli asarlar vujudga keldi. Leonardo da Vinchi kabi rassom va me’morlar rassomlik ,uning ilmiy asoslari va imkoniyatlari , tasviriy san’atda inson manaviy hayotining aks ettirilishi kabi muhim ahamiyatga ega bo’lgan fikrlarni bayon etdilar . XVI asrda Olmoniyada A. Dyurerning proporsialar haqidagi ilmiy fikrlari , Venesiyada P.Aretinoning borliqni to’g’ri aks ettirish bo’yicha rassomlar oldiga qo’ygan talablari san’atga muhim hissa bo’lib qo’shildi . XVII asrda risola , qo’llanma , Yevropa san’atiga bag’ishlangan sharxlar , Italiyaga doir yo’l ko’rsatkichlar , rassomlarning hayoti va ijodiy faoliyati , badiiy hayot tarziga oid adabiyotlar yaratildi . San’atning XVIII asrdan boshlab mustaqil fan sifatida shakllanishi shu asr oxiridagi fransuz burjua revolutsiyasini tayyorlash va uni amalgam oshirish davrida eski tartiblar hamda feodalizmga qarshi g’oyalarning krashi bilan bog’liq bo’ldi . Ijtimoiy – tanqidiy tafakkur rivoji oqibatida tanqidiy etyud janri shakllandi , san’atda g’oyaviylik va realism uchun kurash avj oldi .