Саволлар: Ижтимоий соҳа иқтисодиётини ривожлантиришда давлатнинг роли Давлат ижтимоий сиёсатининг максад ва вазифалари Ижтимоий сиёсат йуналишлари А. Маршалнинг Турмуш фаравонлиги назарияси Ахолига маиший хизмат кўрсатишни куллаб-кувватлаш

Давлат ижтимоий сиёсатининг максад ва вазифалари

Давлатнинг ижтимоий-маданий соҳадаги сиёсати мақсадлари таълим, маданият, соғлиқни сақлаш нодавлат (мустақил) ташкилотларининг фаолиятини қўллаб-қувватлашни назарда тутади. Ташкилий-ҳукуқий шакллари ва турлари ҳар хил бўлган, шу жумладан нодавлат таълим муассасалари тармоғининг ривожланишига кўмаклашиш давлат сиёсатининг вазифаларидан биридир.
Иқтисодий ислоҳотларни амалга ошириш жараёнида, бир томондан, аҳолининг турли дастурларга бўлган эҳтиёжлари ошса, иккинчи томондан, кимлар ва нималар жамият ёрдамига муҳтожлиги, биринчи навбатда нималарни маблағ билан таъминлаш ва қўллаб-қувватлаш зарурлиги масаласини ҳал қилиш талаб этилади. Бундай вазиятда ижтимоий мақсадларга йўналтириладиган маблағларни самарали тақсимлаш ва сарфлаш муаммолари алоҳида аҳамият касб этади. Мустақил нотижорат ташкилотларининг фаолияти бюджет маблағларини янада самарали сарфлашни таъминлаши мумкин.
Ўзбекистон Республикасининг қонун хужжатларида ННТга давлат томонидан молиявий ёрдам кўрсатиш имкониятлари анча чекланган. Ваҳоланки, ҳаёт, масалан, жамоат бирлашмаларини ресурслар билан таъминлаш масаласини ҳал қилишни тақозо этмоқда. Буни уч мустақил шаклда амалга ошириш мумкин: давлат грантлари, яъни жамоат бирлашмаларининг сўровномаларига асосан уларнинг муайян дастурларини мақсадли молиялаштириш шаклида, ҳар хил шартномалар, шу жумладан маълум ишларни бажариш ва хизматлар кўрсатишга шартномалар тузиш йўли билан, шунингдек турли давлат дастурлари ва топшириқларини бажаришга ижтимоий буюртма шаклида.
"Грант", "давлат гранти" қонунчилигимизда янги тушунчалар. Улар чет эл ҳуқуқ амалиётидан ўзлаштирилган. Грант (инглизча "grant" тақдим этиш, кафолатлаш) тушунчаси универсал бўлиб, уни грант берувчи муайян ижтимоий фойдали дастурларни бажариш учун грант олувчига келгусида ҳисобот бериш шарти билан беғараз тақдим этадиган мақсадли маблағлар деб таърифлаш мумкин.
Грантнинг муҳим ўзига хос хусусияти шундаки, грант олувчи грант бўйича бажариладиган ишларнинг натижаларидан бевосита моддий манфаатдор бўлмайди, чунки у ўз манфаатларида эмас, балки, одатда, учинчи шахсларнинг ёки чекланмаган шахслар доираси беморлар, болалар, қариялар, "ёш истеъдодлар", "фанни ривожлантириш", "демократияни мустаҳкамлаш" ва ҳоказоларнинг манфаатларида фаолият кўрсатади. Бунда у ўзига мазкур дастурни бажаришни ишониб топширган грант берувчининг пулларини сарфлаб, грант берувчининг иродасини бажаради ва маълум даражада унинг номидан иш кўради.
Давлат ҳокимияти ва маҳаллий ўзини ўзи бошқариш органлари давлат ва маҳаллий ижтимоий дастурларни ишлаб чиқиш жараёнига мустақил нотижорат ташкилотларини жалб этадилар ҳамда ўз фаолияти ва давлат ва маҳаллий ижтимоий-маданий муассасалари фаолияти йўналишларини хайрия ва бошқа нотижорат ташкилотларининг дастурлари билан мувофиқлаштирадилар.
Қуйидагилар мазкур вазифаларнинг ҳал қилинишини таъминлайдиган ташкилий механизмлар бўлиши мумкин:
-ижтимоий дастурларнинг лойиҳаларини ижро этувчи ҳокимият органларида муҳокама қилиш, унга учинчи сектор вакилларини таклиф қилиш;
-ижтимоий дастурларнинг лойиҳалари бўйича вакиллик ҳокимияти органларида тингловлар ўтказиш, унга учинчи сектор вакилларини таклиф қилиш;
-ижтимоий дастурларнинг лойиҳаларини мустақил нотижорат ташкилотларини бирлаштирувчи уюшмаларга экспертизага юбориш;
-ҳокимият органлари қошида дастурлар ва уларнинг алоҳида бўлимларини тайёрлаш бўйича ишчи гурухлар ташкил этиш, бу гуруҳларга учинчи сектор вакилларини киритиш;
-минтақавий ва маҳаллий мақсадли ижтимоий дастурлар, кичик дастурлар, дастурларнинг бўлимлари концепцияларини ишлаб чиқиш бўйича танловлар ўтказиш, унда иштирок этишга мустақил нотижорат ташкилотларини ҳам таклиф қилиш; танловларнинг якунларини ошкора кўриб чиқиш, тегишли дастурларни тайёрлаш бўйича ишчи гуруҳлар ташкил этиш, мазкур гуруҳлар таркибига ҳокимият органлари ва ташкилотларнинг вакилларини ёки танловда ғолиб чиққан фуқароларни киритиш;
-турли давлат ташкилотлари ва мустақил ташкилотларнинг тегишли дастурларни амалга ошириш борасидаги фаолиятини мувофиқлаштирувчи ва мазкур дастурларнинг бажарилишини назорат қилувчи дастурлар кенгашларини ташкил этиш, бу кенгашлар таркибига учинчи сектор вакилларини киритиш.

2.