Sdh asosidagi tolali optik aloqa tizimlarining regeneratsiyalash uchastkasi uzunligini hisoblash va aloqani tashkil etish

13.4. Amaliy mashg‘ulotga yakun yasash

Tolali optik aloqa tizimlarining (TOAT) liniya traktiga oid o‘quv materiallari o‘rganildi. Regeneratsiyalash uchastkasi uzunligini hisoblash va TOAT liniya traktini tuzish bo‘yicha amaliy ko‘nikmalar egallandi.

13.5. Foydalaniladigan adabiyotlar

13.1. Yunusov N.Yu., Isayev R.I., Mirazimova G.X. Optik aloqa asoslari. O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi – T.: Cho‘lpon nomidagi NMIU, 2014 – y. – 368 bet.

13.2. Mirazimova G.X. Optik aloqa asoslari: O‘quv qo‘llanma., t.f.n., dosent Isaev R.I. mas’ul muharrirligi ostida.-Toshkent, TATU bosmaxonasi, 2006.- 136 b.
13.3. Фриман Р. Волоконно–оптические системы связи: Перевод с английского под ред. Н.Н. Слепова–М.: Техносфера, 2003. -380 c.
13.4. Иванов В.И., Гордиенко В.Н., Попов Г.Н., Исаев Р.И. и др. Цифровые и аналоговые системы передачи: Учебник для вузов/ Под ред. Иванова В.И.- 2-е изд. – М.: Горячая линия – Телеком, 2003.
13.5. Е. Б. Алексеев, В. Н. Гордиенко, В. В. Крухмалев и др. Проектирование и техническая эксплуатация цифровых телекоммуникационных систем и сетей. Учебное пособие для вузов / Под редакцией В. Н. Гордиенко и М. С. Тверецкого. - М.: Горячая линия - Телеком, 2008.


13.6. Topshiriqning 2-bandini bajarish bo’yicha ko’rsatmalar

Tola bo‘ylab tarqalayotgan yorug‘lik nurlanishining so‘nishidan kelib chiqqan holda optik liniya traktidagi mavjud barcha yo‘qotishlarni hisobga olsak, regeneratsiyalash uchastkasi uzunligini hisoblash quyidagi miqdoriy munosabat bilan aniqlanadi:

L_ru  (Э_p-а_а.u·n_а.u-а_аy.u·n_аy.u-а_t-а_В)/, (13.6.1)

bu yerda Э_p=р_uz-р_qq, ya’ni uzatilgan va qabul qilingan signal sathlari orasidagi farq bo‘lib, u tolali optik uzatish tizimining energetik potensialini ifodalaydi, u dB larda o‘lchanadi (Э_p ning qiymati tegishli variantda beriladi);

 - optik tolaning so‘nish koeffisienti, dB/km (uning qiymati variantda beriladi);

n_а.u -ajraladigan ulagichlar soni (ularning soni 2 ga teng bo‘lib, optik tolaning kirish va chiqishida o‘rnatiladi);

а_а.u = 0.25 dB, ajraladigan ulagichlardagi yo‘qotishlar, dB;
n_аy.u - ajralmaydigan ulagichlar soni;
а_аy.u = 0.05 dB, ajralmaydigan ulagichlardagi yo‘qotishlar, dB;
а_t - xaroratning o‘zgarishi bilan optik tolada hosil bo‘ladigan yo‘qotishlarning qiymati, dB;
а_В -vaqt o‘tishi bilan regeneratsiyalash uchastkasi komponentlari (nurlanish manbai-kabel-fotoqabulqilgich) xarakteristikalarining yomonlashuvi bilan bog‘liq bo‘lgan yo‘qotishlarning qiymati, dB;
а_t va а_В qiymatlari mos ravishda 13.1va 13.2-jadvallardan aniqlanadi.
13.6.1-miqdoriy munosabatda ajralmaydigan ulagichlarning soni noma’lum bo‘lgani uchun, ushbu formulani quyidagi ko‘rinishga keltiramiz:

n_аy.u = l_ru / l_qu – 1, (13.6.2)

bu yerda: l_qu -kabelning qurilish uzunligi, km (uning qiymati tegishli variantda beriladi);

(13.6.2) ni (13.6.1) ga qo‘yib, quyidagi natijaviy munosabatlarga kelamiz
l_ru [Э_p-а_а.u·n_а.u-а_аy.u (l_ru/l_qu–1)-а_t-а_В]/;

l_ru ·  + а_аy.u l_ru/l_qu Э_p-а_а.u·n_а.u+а_аy.u-а_t-а_В;

l_ru  (Э_p-а_а.u·n_а.u+а_аy.u-а_t-а_В)/(+ а_аy.u / l_qu); (13.6.3)

Tolali optik uzatish tizimi parametrlarining xaroratga bog‘liq ravishda o‘zgarishidan hosil bo‘ladigan yo‘qotishlarning qiymatlari 13.2-jadvalda keltirilgan.
Tolali optik uzatish tizimi parametrlarining xaroratga bog‘liq ravishda o‘zgarishidan hosil bo‘ladigan yo‘qotishlarning qiymatlari

13.2-jadval

Xaroratni kompensatsiyalovchi sxemaning qo‘llanilishi	Xaroratning o‘zgarishi, ΔТ^0	аt yo‘qotishlarining qiymati, dB
Yo‘q	10…30	4
Yo‘q	10	2
Ha	10…30	1
Ha	10	0

Boshlang‘ich ma’lumotlardan nurlanish manbai va fotoqabulqilgich turlarini bilgan xolda (tegishli variantda beriladi) 13.3-jadvaldan а_В ning qiymati aniqlanadi.

Nurlanish manbai va fotoqabulqilgich kombinasiyasiga bog‘liq xolda vaqt o‘tishi bilan elementlarning degradasiyasidan hosil bo‘ladigan yo‘qotishlarning qiymatlari

13.3-jadval

Nurlanish manbai va fotoqabul qilgich kombinasiyasi	YoD+pinFD	YoD+KFD	LD+pinFD	LD+KFD
ав, дБ	2….3	3…4	4…5	4…6

Olingan qiymatlardan foydalanib, (13.6.3) miqdoriy munosabatlardan regeneratsiyalash uchaskasi uzunligi, so‘ng (13.6.2) miqdoriy munosabatlardan esa ajralmaydigan ulagichlar soni na.y.u. aniqlanadi.

Regeneratsiyalash uchastkasi uzunligi to`g‘ri tanlanganligi yo‘qotishlar yig‘indisi va dispersiya bo‘yicha tekshiriladi.
Regeneratsiyalash uchastkasidagi yo‘qotishlar yig‘indisi a_ру quyidagi miqdoriy munosabatlardan aniqlanadi:

a_ru =l_ru+n_аu·a_аu+n_a.y.u·а_а.y.u+а_t+a_в (13.6.4)

bunda а_ru Э_p (13.6.5)

shart bajarilishi kerak, aks xolda l_ру ni hisoblashda noto‘g‘ri natijaga kelinadi.

Regeneratsiyalash uchastkasi uzunligining to‘g‘riligi optik tolaning dispersiya xususiyatlari orqali ham tekshiriladi.
Dispersiyani hisobga olgan xolda regeneratsiyalash uchastkasining maksimal uzunligi quyidagi miqdoriy munosabat orqali aniqlanadi:

l_{ru maks} = 0,25/ τ*B (13.6.6)

bu yerda B–liniya traktidagi uzatish tezligi, bit/s; mBnB turdagi optik liniya kodlari taktli chastotani m/n martaga ortishiga olib keladi. Masalan, 1B2B, 2B4B kodlari qo‘llanilganda taktli chastota, shunga mos tarzda signallarni liniyaga uzatish tezligi ham 2 martaga ortadi:

В=2В₀, bit/s,

τ - optik tola dispersiyasining o‘rtacha kvadratik qiymati, s/km.

Bir modali optik tolaning normallashtirilgan o‘rtacha kvadratik dispersiyasi τ _н, ns/(nm·km) yoki ps/(nm·km) larda o‘lchanadi.
τ ning qiymati bu xolda quyidagicha aniqlanadi:

τ =K·Δ·τ _n, (13.6.7)

bu yerda τ _n ning o‘lchamlari ns/(nm·km) berilsa , k=10^-12 ga,

τ _n ning o‘lchamlari ps/(nm·km) berilsa, k=10^-9 ga teng.
Δ- optik nurlanishning polosa kengligi, nm (uning qiymatlari tegishli variantda beriladi).
Hisoblash natijasi asosida olingan regeneratsiyalash uchastkasi uzunligi

l_{ru маks}  l_ru (13.6.8)

shartni qanoatlantirishi kerak.

Hisoblangan reneneratsiyalash uchastkasi uzunligi l_ru (13.6.5) va (13.6.8) shartlarining birontasini xam qanoantlantirmasa, u xolda l_ru ni takroriy hisoblash kerak.
Hisoblashlar yakunida hisoblangan regeneratsiyalash uchastkasida optik ulagichlarni joylashtirish (13.1-rasm) va trassaning tuzilish sxemalarini (13.2-rasm) chizish joiz. Buning uchun liniya traktida o‘rnatiladigan liniya regeneratorlarining sonini aniqlash kerak:

N_lr = (L_tr /l_ru)-1 (13.6.9)

bu yerda L_tr – liniya traktining uzunligi, km (uning qiymatlari tegishli variantda beriladi) ;

l_ru – hisoblangan regeneratsiyalash uchastkasi uzunligi, km.

UzОМ QqОМ

А-ОU ОК АY-ОU₁ ОК АЙ-ОУ₂ … АЙ-ОУ_n ОК А-ОУ

. . .
l_qu, km
13.1-rasm. Hisoblangan regeneratsiyalash uchastkasining tuzilish sxemasi.

ОQ-А ОК LR-1 ОК LR-2 ОК … ОК LR-n ОК ОQ-B

l_ru, km

L_tr, km

13.2 rasm. Tolali optik liniya traktida regeneratorlarni joylashtirish sxemasi.