Semema nutqiy ma'no. Sema va uning turlari bo'yicha mashq

Semema nutqiy ma'no. Sema va uning turlari bo'yicha mashq.
Mavzu:
Sema va
uning xususiyatlari, semaning turlari. Leksemaning nutqiy voqelanishi, unga ta’sir
qiluvchi lisoniy (morfologik, sintaktik) va nolisoniy (nutqiy vaziyat, sharoit, shaxsiy
sifatlar) omillar hamkorligi. So‘zning ma’noviy taraqqiyoti. Leksema ma’nosining
torayishi va kengayishi. Hosila ma’no vujudga kelish yo‘llari va usullari: metafora
va vazifadoshlik; metonimiya va sinekdoxa.
So‘zning leksik birlik sifatidagi mohiyati. So‘zning nominativ birlik ekanligi,
leksik so‘z, grammatik so‘z. Leksemaning ifoda plani (nomema), mazmun plani
(semema),
Leksemaning semantik tarkibi: a) fonetik so‘z: b) denotat; v) signifikat. Leksik
ma’no va tushuncha. Grammatik sema.
Leksik ma’noning semantik tarkibi. Leksik ma’noning semalari. Atash
semalari, ifoda semalari, vazifa semalari. Integral sema va differensial sema.
Terminlar. Leksemaning uzual va okkazional ma’nolari. Leksik monosemiya va
polisemiya.
Tilshunoslikda leksik mazmunli so‘zlarning strukturasi har хil ta’riflanmoqda:
ayrim manbalarda leksik mazmunli so‘zlarning ifoda tomoni (ifodalovchisi) leksema
deb, mazmun tomoni (ifodalanuvchisi) esa semema deb atalmoqda. Demak, leksema
va semema leksik birlikning (so‘zning) o‘zaro aloqada bo‘lgan ikki tomoni ekanligi
aytiladi
Leksema
Nomena
Semema
Leksema – leksik ma’no (semema) –semalar o‘rtasida butun-bo‘lak (butun qism) munosabati mavjuddir: leksemaning, ma’lumki, ikki tomoni -ifodalovchisi
(nomemasi) va ifodalanuvchisi (leksik ma’nosi, sememasi) bor. Demak, leksema
leksik ma’noga(sememaga)nisbatan butun, leksik ma’no esa leksemaga nisbatan
bo‘lak (qism) sanaladi, ayni paytda leksik ma’noning (sememaning) o‘zi ham bir
necha semalardan tarkib topganligi uchun, shu semalarga nisbstsn butun, semalar
esa butunlik ichidagi qismlar munosabatida bo‘ladi.
THANK YOU
E'tiboringiz uchun rahmat !