Qo’yliyeva Maftuna Bobomurodovnaning “Turli usulda saqlangan uzumning texnologik sifat ko`rsatgichlari tadqiqi” mavzusida 5A410501-«qishloq xo’jalik mahsulotlarini saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi» (dala ekinlari mahsulotlari)mutaxassisligi uchun “Qishloq xo’jalik mahsulotlarini saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi” magistr akademik darajasini olish bo’yicha taqdim etgan dissertatsiya ishiga T A Q R I Z
Dissertatsiya ishi mavzusining dolzarbligi. Bugungi kunda dunyoda oziq ovqat muammosi yer suv zahiralarini kamayib borishi va aholi sonini ortib borishi barcha oziq ovqat mahsulotlarini yetishtiriahda jadal texnologiyalarni qo‘llashni taqazo etmoqda. Dunyo statistikasida 2050 yilga borib sayyoramizda odamlar soni 9 milliarddan oshishi va qishloq xo‘jalig ekinlari uchun kerakli yer maydonlari 40-45% ga kamayishi tahmin qilinmoqda. Jadal texnologiyalarni qo‘llash natijasida o‘simliklarni zararkunanda va begona o‘tlardan himoya qilish ham eng dolzarb vazifadir.
Tatqiqot ishining maqsadi. Ilmiy izlanishning maqsadi shundan iboratki uzumni turli usullarda saqlab aholini yil bo`yi sifatli va bozorbop uzum bilan ta`minlash.
Desertatsiya ishini vazifalari:
uzumni turli usullarda saqlashning texnologik sifat ko’rsatkichlariga ta’siri;
uzumni turli usullarda salashninh iqtisodiy samaradorligini o’rganish;
olingan natijalar asosida ishlab chiqarishga tavsiyalar berish.
Amaliy ahamiyati. Uzumning F1 navini baklajka usulida 6 oy davomida saqlanganda xona harorati +4…+5 oC, +11…+12 oC haroratda 80-85% nisbiy namlikda bo’lishi kerak. Buning natijasida yo’qotishlar 6 % ni tashkil etib, saqlash natijasida 94% samadorlikka erishiladi. Saqlangan har bir tonna uzum uchun 22,4 mln so’m sof foyda olinadi.
Tadqiqot obyekti va predmeti. Tadqiqot obyekti sifatida uzumning F1 navini saqlash uchun Shahrisabz Oq saroy klasteri va EAST Agro International majmualari olingan. Tadqiqot predmeti uzumning F1 navini turli usullarda saqlab iqtisodiy samaradorligini aniqlashdan iborat.
Dissertatsiya ishining hajmi va strukturasi. Dissertatsiya kirish, 4 bob, xulosa va tavsiyalar, foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati va 4 ta ilovadan iborat bo‘lib, hajmi 80 betni tashkil etadi. Jumladan foydalanilgan adabiyotlar 60 ta. Tadqiqot ishida 6 ta jadval va 16 ta rasm keltirilgan.
Dissertatsiyaning kirish qismida o’rganilgan muammolarning dolzarbligi, ishning maqsadi va vazifalari, ilmiy yangilik, amaliy ahamiyati, tadqiqot obe`kti va predmeti yoritilgan.
I bob. Uzum yetishtirish va uzumchilikning qisqacha tavsifi. O`zbekiston Respublikasida uzumchilikning qisqacha tarixi. Uzumchilikning xalq xo‘jaligidagi ahamiyati. Uzumning biologik hususiyatlari Qishloq xo`jaligida uzumchilik sanoatini rivojlantirish, sotish va tarmog`rini modernizatsiya qilish bo’yicha ishlar tahlil qilingan.
II bob. Kech pishar uzumning F1 navini turli usullarda saqlash. Uzumni baklashkada, tokning o`zida, sovuqxonada saqlashning texnologik sifat ko`rsatgichlari tadqiq qilingan.
III bob. Uzumni turli usulda saqlashning texnologik sifat ko`rsatgichlariga ta’sirini tadqiqot qilingan. Tadqiqot natijalarida mevalarni saqlashda ro`y beradigan fiziologik va mikrobiologik jarayonlar, saqlashda kasallik va zararakunandalarning ta`siri va mevalarning kimyoviy tarkibi hamda sifat ko`rsatgichlari o`rganilgan.
IV bob. Turli usulda saqlangan uzumlarning iqtisodiy samaradorligini hisoblash. Uzumni baklashka usulida saqlash, sovuqxonada salash usuli hamda tokni uzida saqlashning iqtisodiy samaradorlik ko`rsatgichlari ko’rsatib o’tilgan.
Tadqiqot ishida erishilgan e’tiborga molik natija shundan iboratki, uzumni baklashka usulida va sovuqxonada saqlash usullarining afzalliklari asoslab berilgan.
Dissertatsiya ishida erishilgan yutuqlar bilan ayrim kamchiliklarga yo‘l qo‘yilgan va ular quyidagilar:
-dissertatsiya ishini yozma izoh qismida orfografik, va ilmiy xatoliklar mavjud;
-dissertatsiya ishini bajarishda foydalanilgan adabiyotlarni rasmiylashtirishda xatoliklarga yo‘l qo‘yilgan;
-xulosa va takliflar qismini soddalashtirish zarur.
Yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan kamchiliklar dissertatsiya ishining ilmiy salohiyatini pasaytirmaydi, ishning bajarilishi unga qo‘yilgan talablarga javob beradi va ish tugallangan, ishni himoyasiga tavsiya etish mumkin.
Qo’yliyeva Maftuna Bobomurodovna tomonidan yozilgan “Turli usulda saqlangan uzumning texnologik sifat ko`rsatgichlari tadqiqi” mavzusidagi dissertatsiya ishi Magistrlik akademik darajasini olish uchun OAK tomonidan qo’yilgan talablarga to’la mos keladi.
Qo’yliyeva Maftuna Bobomurodovna 5A410501 - «qishloq xo’jalik mahsulotlarini saqlash va uni dastlabki qayta ishlash texnologiyasi» (dala ekinlari mahsulotlari) mutaxassisligi uchun “Qishloq xo’jalik mahsulotlarini saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi” magistr akademik darajasiga loyiq.
QarDU “Tuproqshunoslik va agrokimyo” kafedrasi professori, q.-x.f.d. T.E.Ostanaqulov
