23
Ta’sis shartnomasi
korxonaning tashkil qilinishi va yakka tarzda yoki
hamkorlikdagi faoliyatning boshlanishini tavsiflovchi hujjatdir.
U shuningdek,
tashkil etilayotgan korxonaning Nizomini to’ldiruvchi hujjat ham hisoblanadi.
Ta’sis shartnomasida korxonani tashkil qilish tartibi, daromad va xarajatlarni
qatnashchilar o’rtasida taqsimlash shartlari, korxona tashkilotchilari (muassislar)
tarkibidan chiqish shartlari belgilab qo’yiladi.
Ta’sis shartnomasi asosida ko’pincha kichik korxonalar, xo’jalik o’rtoqliklari
va shu kabi sub’ektlar faoliyat yuritadi. Masalan, o’rtoqlik yoki korxonaning ta’sis
shartnomasida boshqaruv faqat barcha ishtirokchilarning
roziligi bilangina emas,
balki qaror ko’pchilik ovoz bilan qabul qilinishi mumkinligi ham belgilab
qo’yilishi mumkin. Biroq ta’sis shartnomasida ishtirokchilar ovozini aniqlashning
boshqa tartibi ham ko’rsatib o’tilishi mumkin. To’liq o’rtoqchilik korxonalarining
daromad va xarajatlari agar shartnomada boshqa tartib ko’rsatilmagan bo’lsa,
ishtirokchilar o’rtasida ularning umumiy kapitaldagi ulushiga mos ravishda
taqsimlanadi.
Korxona mulkini shakllantirish va undan foydalanish Nizom va Ta’sis
shartnomasining muhim qismi hisoblanadi. “Korxonalar to’g’risida” gi qonunga
asosan quyidagilar korxona mulkini shakllantirishning manbalari hisoblanadi:
6
muassislarning pul va moddiy ko’rinishdagi badallari;
mahsulot (ish, xizmat) sotishdan va boshqa
turdagi faoliyatdan olingan
daromadlar;
qimmatbaho qog’ozlardan olingan daromadlar;
banklar va boshqa kreditorlardan olingan kreditlar;
byudjetdan olinuvchi mablag’lar (dotatsiya), kapital qo’yilmalar;
korxona, tashkilot va fuqarolarning beg’araz va xayriya badallari,
shuningdek,
almashish, meros va sovg’a tariqasida olinuvchi mulk;
qonun bilan taqiqlanmagan boshqa manbalar.
6
O’zbekiston Respublikasining “Xususiy korxonalar to’g’risidagi” qonuni, qonun va qarorlar . T.:”O’zbekiston”.,
2004.,№3.
24
Yuqorida aytib o’tilganidek, korxona joylashgan manzilgohi bo’yicha davlat
organlarida ro’yxatga olingan kundan boshlab tashkil qilingan hisoblanadi. Bu
vazifani asosan hokimiyatlar bajarib, ular korxonani ro’yxatga olish to’g’risidagi
ma’lumotlarni 12 kun mobaynida Moliya Vazirligiga yagona davlat reestriga
kiritish uchun taqdim etishlari shart.
Davlat ro’yxatidan o’tish uchun korxonani tashkil qilish to’g’risidagi qaror,
korxona Nizomi (ta’sis shartnomasi) va Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilab
beriluvchi ro’yxatdagi boshqa hujjatlar taqdim etiladi.
Korxonani davlat tomonidan ro’yxatga olish zarur
hujjatlar ilova qilingan
ariza berilgan kundan boshlab 30 kun mobaynida amalga oshirilish lozim.
Korxonalarni ro’yxatga olishdan, ularni tashkil qilish maqsadga muvofiq emas,
degan sabab bilan bosh tortishga yo’l qo’yilmaydi.
Agar korxonani ro’yxatga olish o’z vaqtida amalga oshirilmasa yoki ta’sischi
ro’yxatga olinmaslik sabablarini asossiz deb hisoblagan taqdirda ta’sischi sudga
murojaat qilishi mumkin. Korxonani ro’yxatga olishdan
asossiz ravishda bosh
tortish mahalliy hokimiyat organlarining moddiy javobgarlikka tortilishiga olib
kelishi mumkin.
Korxonani ro’yxatga olish uchun quyidagi
Do'stlaringiz bilan baham: