Шанарак лекция узб янги



Download 202,29 Kb.
Pdf ko'rish
bet4/5
Sana08.04.2022
Hajmi202,29 Kb.
#536249
1   2   3   4   5
Bog'liq
OILA PEDAGOGIKASI

Ma`ruza 

 4  Oila tarbiasi muammolarin echishda milliy va 
umuminsoniy qadriyatlardan foydalanish 
Reja 
1. Islom dinida oila tarbiasi haqida 
2. Oilada Bola tarbiasi 
3. Oila va mahalla 
 
Tayach tushuncha:
Islom dinida oila tarbiasi haqida, oilada bola tarbiasi, oila va mahalla 
Inson omilini har tomonlama kamol toptirish, o`zaro erdam, o`rtoqlik munosabatlarini 
yanada yaxshilash, shaxsiy oilaviy va ijtimoiy haetda oddiylik va halollik, hushmuomalalik va 
rostgo`ylik kabi ma`naviy-axloqiy insonlarga xos bo`lgan sifatlarni yanada takomillashtirish 
asosida jumxuriyatimizning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqietini jadallashtirish davrimizning eng 
muhim istiqbulli rejalaridan 9isoblOnadi. 
Kishilik jamiyati taraqqieti tarixidan ma`lumki, Bola shaxsining kamoloti oilada 
shakllOnadi. 
Oila jamiyat haetini olg`a suruvchi, uni yanada yuksak bosqichlarga ko`tarib ravnaq 
toptiruvchi, kelajak avlodlarni tarbialab etishtiruvchi, kamol toptirish uchun mas`ul bo`lgan 
g`oyat muhim o`chog`dir. 
Jamiyatimiz taraqqieti o`zining rivojlanish qonuniyatlariga asoslangan holda shaxs 
etukligini taxminlovchi va tarbia samaradorligini oshiruvchi omillarni vujudga keltirish talabini 
qo`ymoqda. Shu bilan birga jumhuriyatimiz taraqqieti bilan oila, uning barcha haetiy bosqichlari 
jiddiy o`zgarishlarga uchraetganligini ham esdan chiqarmaslik kerak. Bizning yangi oila vujudga 
keltirish borasidagi muvaffaqiyatlarimiz shak-shubhasizdir. Oila erkaklar va aellarning to`la 
teng huquqligi, oila uchun bab-baravar javobgarligi asosida quriladi. Biroq, yangi oilani vujudga 
keltirish oddiy ish emas. Bu murakkab jaraen bo`lib, uning o`z muammolari mavjud. Mustaqil 
oila - uning eng muhim negizlaridan biridir. 
Respublikamiz moddiy-texnika bazasining rivojlanishi o`z navbatida oilaning moddiy va 
ma`naviy kamolotiga, bu esa, o`z navbatida oiladagi Bolalar tarbiasiga u Ikki bu darajada ta`sir 
ko`rsatadi. 
Mehnatkashlarning 
turmush 
sharoitlarining 
muttasil 
yaxshilanishiga, 
farovonlashishiga olib keladi. 
Oiladagi daromadlarning oshishi, bir tomondan, ota-onalarning bilim saviyalari va 
madaniy haetlarining yaxshilanishiga sabab bo`lsa, ikkinchi tomondan, oila a`zolarining yuqori 
ma`naviy ehtiejlarining ijobiy shakllanishiga, oilaviy munosabatlarning takomillashuviga, 
boyishiga, kattalar va kichiklar orasidagi muloqot mazmuniga ijobiy ta`sir ko`rsatmoqda. Shu 
sababdan bo`lsa kerak, respublikamizning, jamoatchilikning diqqat-e`tibori oilalarni 
mustahkamlash, yangi oilalarning qaror topishi va shakllanishiga qaratilmoqda. Chunki eshlarni 
oilaviy haetga tayerlash davr talabiga aylanib bormoqda. 
Oila va oilaviy tarbia muammolari ichida ota-onalarning tarbiachilik madaniyatini 
oshirish va ularga umumiy tarbiaga oid bilim berish davrimizning dolzarb masalalaridan biridir. 
Oilalarni pedagogika yutuqlari bilan tanishtirish ularning mustahkamligini ta`minlash 
vositalaridan biridir. Ikkinchi tomondan esa, bu o`z navbatida, Bolalarning tarbiasida tegishli 
shakl va uslublarni takomillashtirish yo`llaridan biridir. Shuning uchun ham ota-onalarni, 
oilalarni tarbiaga oid bilimlar bilan, tarbia uslublari bilan qurollantirish nihoyatda zarur. 
Tarbiaga oid bilim berish muammosi faqat ota-onalarning ishi bo`lib qolmasdan, balki 
barcha mehnatkashlar ommasining ishi, keng ma`noda davlat ahamiyatiga molik ishdir. 
Respublikamiz qarorlarida ta`kidlanganidek, barcha tashkilotlar, mehnat jamoalari, umuman 
jamiyat axloqiy sog`lom, ma`naviy boy, mustahkam oilani vujudga keltirish to`g`risida, onalar 
haqidagi, mamlakatning kelajagi bo`lgan eshlar haqidagi g`amxo`rlikni kuchaytirishi zarur. Ota-
onalarning Bolalar tarbiasi haqidagi, ularni turmushga va mehnatga tayerlash to`g`risidagi 
mas`uliyatini oshirish zarur. 


Gap shundaki, jamiyatimizdagi har bir to`laqonli shaxs Bolalarning tarbiachisi bo`lishi, 
yangi insonni har tomonlama kamol toptiruvchi barcha holatlarda, shart-sharoitlarda ishtirok 
etishi lozim. Har bir yigit-qiz bo`lajak ota-onalardir. Shu sababli jamiyatimiz ularning qanday 
oila qurishlariga befarq qarab turolmaydi. Respublikamiz Bolalarni barkamol inson qilib
tarbialash 
vazifalarini, 
oilalarning 
mustahkamligi 
uchun 
qo`yilaetgan 
talablar
mehnatkashlarning tarbiaviy ma`lumotini oshirish zaruriyatini ko`tarib chiqmoqda. Bu masala 
hozirgi kunda har qachongidan ham muhimdir. 
Atoqli pedagoglar tarbiani maqsadga muvofiq tashkil etish sharoitlaridan biri ota-
onalarning tarbiaviy savodxonligida, deb hisoblagan edilar. Ota-onalarni tarbiaga oid va 
psixologik bilimlar bilan qurollantirmasdan turib oilada tarbia jaraenini to`g`ri tashkil etish 
mumkin emas. Demak, oila haetini tarbiaviy jixatdan to`g`ri tashkil qilish uchun o`qituvchilar, 
keng jamoatchilik pedagogika fani orqali aholiga erdam berish, ota-onalarga tarbiaviy bilim 
berish tizimini ishlab chiqishlari lozim. 
Pedagog-olimlar tadqiqotlarida isbotlanganidek, oilaviy tarbiaga doir ishlar quyidagi 
sharoitlarda bajarilsa, uning samaradorligi yanada oshadi. 
1. Maktab o`zining barcha ta`sirlari majmuini oilaviy tarbia jaraeniga izchil yo`naltira 
olsa, 
2. O`qituvchilar jamoasi oila bilan o`zaro hamkorligi davrida o`zlarining etik-pedagogik 
tarbiaviy talablarini to`g`ri tashkil eta olsalar, 
3. Xalq maorifi bo`limi va muassasalar tashkilotchi ota-onalarni tarbiaviy jaraenga torta 
olsalar, 
4. O`qituvchilar tomonidan oilaviy tarbiaga rahbarlik Bolalar maktabga kelmasdan oldin 
boshlansa va bu ish ularning barcha o`quv yillarida davom ettirilsa. 
Bu masalalarni ijobiy hal qilishda shahar, nohiya ijroiya qo`mitalari va xalq ta`limi 
bo`limlarining tarbiaviy imkoniyatlari kengayaetgan paytdagi ta`siri hozirgi kun nuqtai nazaridan 
muhim ahamiyat kasb etmoqda. Demak, mamlakatimizda umumiy ta`limni sifat jihatidan tubdan 
yangilash asosida eshlarni har tomonlama kamol toptirish uchun aholiga tarbiaviy bilim berishni 
har qachongidan ham yuqori saviyaga ko`tarish bizning muqaddas burchimizdir. 
Oilaning ijtimoiy kuch-quvvati uning tarbia berish imkoniyatlarida, ijtimoiy faol insonni 
tarbialash qobiliyatlarida ekanligini deyarli hammamiz bilamiz. LIkkin bila turib hamma vaqt 
ham bu imkoniyatlardan foydalOna olmaymiz Ikki tarbia berishda o`zimiz sezmagan holda 
xatolarga yo`l qo`yamiz. 
Kuzatishlar shuni ko`rsatmoqdaki, ota-onalarga tarbiaga oid umumiy ta`lim berishda 
echimini kutaetgan muammolar ham ko`p. Shu sababli ularni bir yo`la yo`qotib bo`lmaydi. 
Tarbiaviy umumiy ta`limning samaradorligi ko`p jihatdan va, asosan, barcha mehnatkashlar
ommasining bir maqsad asosida birlashishlariga, bu borada xalq ta`limi muassasalariga, 
o`qituvchilar jamoalarining etakchilik qilishlariga hamda tashkilotchilarga bog`liq. Amalda 
nima bo`lmoqda. Amalda esa bu masalalar bilan faqat xalq ta`limi organlari va o`quv yurtlari 
shug`ullanmoqdalar. Madaniyat, sog`liqni saqlash, adliya, pedagogika jamiyati xodimlari, zavod, 
fabrika, jamoa xo`jaligi ishchi va xizmatchilari bu ishga deyarli jalb qilinmagan. Tarbiaviy
umumiy ta`lim tizimiga hali barcha tarbiasi qiyin o`smirlarning ota-onalari jalb etilmagan va 
hokazo. 
Tadqiqotlar shuni ko`rsatmoqdaki, umumiy o`rta ta`lim saviyasining pastligi past malakali 
shaxslarning vujudga kelishiga, bu esa o`z navbatida moddiy ta`minotning emonlashishiga, oila 
ma`naviy dunesining g`ariblashishiga, madaniy boyliklardan ma`lum darajada bebahra 
qolinishiga, shuningdek, ularni o`zlashtirish qiyinchiliklarini yuzaga chiqaradi. Shularga 
asoslanib, Bolalarning ta`lim va tarbia taraqqieti saviyasi ko`p omillarga:
A) ota-onalarning savodxonligiga; 
B) Bolalari uchun xonalarning ta`minlanish sharoitlariga; 
V) oiladagi Bolalar soniga; 
G) oilada ota Ikki onaning borligiga Ikki birortasining yo`qligiga; 
D) ota-onalarning ma`lumoti, kasbiga; 


e) oilaning moddiy ta`minlanishi va hokazolarga bog`liq deb ayta olamiz. 
Hozirgi kunda respublikamizning ko`pgina shahar va qishloqlarida tarbiaga oid bilimlarni 
targ`ib qilishda quyidagi shakllardan foydalanish maqsadga muvofiqdir; 
Aholi uchun ochilgan tarbia madaniyatini targ`ib qiluvchi xalq dorilfununlaridan; xalq 
maorifi tomonidan yasli, bog`cha va maktablarda ochilgan ota-onalar dorilfununlaridan; 
jamoatchilik asosida ishlovchi oliy o`quv yurtlari qoshida ochilgan ota-onalar kullietidan; 
tarbiaviy huquqiy bilimlar maktablaridan, maktab eshidagi Bolalarning ota-onalari uchun 
tarbiaviy va meditsina maslahatxonalardan, pedagogika va Bolalar ruhiyatiga doir masalalarni 
o`rganuvchi to`garaklar va boshqalardan. 
Bu va shunga o`xshash ilmiy-tashkiliy ishlarni ilmiy jamiyatlar, ruhshunoslar jamiyati, 
maktab ota-onalar qo`mitasi, oilaga erdam beruvchi kengashla, gazeta, jurnal tahririyatlari va 
oinai-jahon ko`rsatuvlari olib boradi. 
Agar ota-onalarga umumiy tarbiaviy bilim berishda olimlarning tavsiyalari, oilaviy tarbiaga 
doir xalq pedagogikasi tajriBolari, shahar, nohiya, qishloq, mehnat jamoalari, shuningdek 
mehnat va urush faxriylarining maslahatlari, tavsiyalariga tayanilsa, so`zsiz bu ishning 
samaradorligi oshadi. 
Oiladagi tarbiaviy sharoitni yaxshilash eshlar tarbiasi samaradorligini oshirishga bevosita 
ijobiy ta`sir ko`rsatadi. Albatta, bunda oilaning ruhiy muhiti, oila a`zolarining o`zaro 
munosabatlari asosiy va hal qiluvchi rol` o`ynaydi. Maktab, sinf, o`rtoqlari va barcha muloqot 
manBolariga nisbatan oilada aniq tarbiaviy omillarga amal qilinsa, nazorat ostiga olinsa, tarbia 
to`g`ri yo`lga qo`yilgan bo`ladi. 
Ota-onalarning Bolalar tarbiasiga doir o`z bilimlarini doimo oshirib borishlari, tarbiada 
talabchanlik, ota-ona va katta eshdagi kishilarning o`zaro ahilligi, kichiklarga g`amxo`rlik 
oilaviy tarbia asosini tashkil etadi. Busiz oilaviy tarbiada muvaffaqiyatga erishish mumkin emas. 
Ikkinchi tomondan, har bir oilada Bola tarbiasi yuzasidan aniq bir maqsad bo`lishi kerak. 
Eng muhimi, esh avlod tarbiasiga ota-ona Ikki aka-uka, opa-singil sifatidagina emas, balki 
jamiyatning haqiqiy fuqorasi sifatida ham e`tibor berish, eshlarni mazmunli kelajagimizga 
ishonch va sadoqat ruhida tarbialash zarur. 
Bola haet haqida, yaxshilik Ikki emonlik foydali Ikki zararli tushunchalarni birinchi 
navbatda oilada ota-onasi, aka-ukasi Ikki opa-singillaridan oladi. Agar bog`cha, maktablarda 
tarbiachi, o`qituvchi Bolalarga ta`lim bersa, tarbialasa, ota-onalar faqat tarbialab qolmay, balki 
ular bilan birga yashaydilar ham. Binobarin, ular Bolalarga ta`sir ko`rsatishning ko`p 
imkoniyatlariga egadir. Hamma gap shundaki, oilaviy tarbianing samaradorligi Bolalarning 
tarbiasi uchungina sarflangan vaqt bilan o`lchanmay, balki oilaning ijtimoiy haet bosqichi bilan, 
ota-onalarning obro`si va ularning axloqi bilan aniqlOnadi. Bunda ota-onalarning, katta eshdagi 
kishilarning Bola tarbiasi yuzasidan burch mas`uliyatini chuqur his qilishlari etakchi mezondir. 
Aniqroq qilib aytganda, oila davrasida kattalarning, xususan, ota-onalarning ijobiy munosabatlari 
Bolalarni to`g`ri tarbialashning birlamchi va zaruriy shartidir. 
Baen etilgan fikr va mulohazalar ota-onalarga tarbiaga oid bilim berish yuzasidan quyidagi 
umumiy xulosalarni chiqarish imkonini beradi. 
Respublikamiz mustaqillikka erishgach, oilaviy tarbia samaradorligini oshirish, aholining 
umumiy madaniy saviyasini oshirish ma`lum darajada ota-onalar va katta eshdagi kishilarning 
savodxonligiga bog`liq. So`zsiz bu masalani ijobiy hal etishda ta`lim-tarbia yuzasidan targ`ibot 
ishlarini olib boruvchi va bu borada tarbiaviy markaz rolini o`ynovchi o`rta umumiy ta`lim 
maktablarining roli beqiesdir. 
Ota-onalarni ta`lim-tarbia va o`quv fanlari mazmuni bilan tanishtirish maktabning 
muqaddas burchidir. Bu vazifalarni faqatgina amaliy ishda, o`qituvchilarning amaliy 
faoliyatlaridagina ro`ebga chiqarish lozim. Ota-onalarni tarbiaviy maorifga jalb qilishda so`z 
bilan ish birligi amalda ta`minlangan bo`lishi shart. 
Maktabning tom ma`noda tarbia markaz rolini o`ynashi uchun o`qituvchi va ota-onalarning 
maqsad va vazifalari, ularning amaliy faoliyatlari bir-birlari bilan chambarchas bog`langan 


bo`lishi shart. Bu borada maktabning eng muhim vazifasi ota-onalarga tarbia ishida va 
Bolalarning mehnati va dam olishini ko`ngildagidek uyushtirishda amaliy erdam berishdir. 
Aholi va ota-onalar o`rtasida ijtimoiy tarbiaviy muhitni sog`lomlashtirish borasidagi 
ishlarni jonlantirish, takomillashtirishoila va maktab aloqasini mustahkamlovchi omildir. 
Tarbiaviy madaniyatning samaradorligini oshirishda maktablarda o`tkaziladigan ota-onalar 
majlisi muhim ahamiyat kasb etadi. Maqsadga muvofiq, mazmunli tashkil etilgan sinf 
majlislarida tarbiaga oid munozaralar bo`ladi, o`zaro Ikki jamoa ta`sir ko`rsatishning yo`l va 
usullari mehnatsevarlik, vijdonli bo`lish, mustaqillik, yaxshilikka mehr-muhabbat, do`stlik 
haqida fikr yuritiladi. 
Maktabning ota-onalar jamoatchiligi bilan aloqa qilishida o`qituvchi va tarbiachilarga 
yaqindan erdam beruvchi bo`g`in maktab ota-onalar qo`mitasidir. Mazkur qo`mita qabul qilingan 
umumiy qoidalar asosida ota-onalar jamoatchiligini maktab haetiga, sinfdan va maktabdan 
tashqari tarbiaviy ishlarga jalb qilishi lozim. Ota-onalar qo`mitasi maktabni otaliqqa olgan 
tashkilotlar, jamoa va davlat xo`jaliklari va boshqa ijtimoiy muassasalar bilan tarbiaviy ishlar 
yuzasidan aloqa qilish huquqiga ega. 
Bolalarni tarbialash ota-onalarning muqaddas burchidir. Axloqan pok, ma`naviy dunesi boy 
oila deganda, biz katta va kichiklarning o`zaro hurmati, bir-birlariga erdami, bir-birlariga izzat va 
hurmati tushuniladi. Xalqimizda emonlikka qarshi kurash bo`lmagan joyda yaxshilik 
tug`ilmaydi, degan ma`noli gap bor. Bu gap eshlar tarbiasiga ham taalluqlidir. Ayrim eshlarda 
ko`rinadigan axloqiy nuqsonlarni yo`qotish ularda ma`naviy go`zallik hosil qilish uchun qunt va 
qat`iyat bilan kurashmoq lozim. Bu muhim vazifani bajarish faqat maktab va oilaning burchi 
bo`libgina qolmay, balki keng jamoatchilikning ham asosiy vazifasi bo`lmog`i kerak. 

Download 202,29 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish