Shaxs rivojlanishining umumiy qonunlari, uning tashxisi to‘g‘risida g‘oyalar. (2 soat) Bolaning shaxsiyati ta'lim ob'ekti va sub'ekti sifatida Inson

Shaxs rivojlanishining umumiy qonunlari, uning tashxisi to‘g‘risida g‘oyalar. (2 soat)
Bolaning shaxsiyati ta'lim ob'ekti va sub'ekti sifatida
Inson - tafakkur va nutq in’omiga, mehnat qurollarini yaratish va ulardan mehnat jarayonida foydalanish qobiliyatiga ega tirik mavjudotdir.
Shaxs - ijtimoiy munosabatlar mahsuli bo’lib, ongli faoliyat bilan shug’ullanuvchi ijtimoiy mavjudot sifatida jamiyatda o’z o’rni ega.
“Individ” lotincha "individium" so’zidan kelib chiqqan bo’lib, “bo’linmas”, “alohida”, "yagona" ma’nolarini anglatadi. Individ biologik turga kiruvchi alohida tirik mavjudotdir.
Bolaning shaxsiyati ta'lim ob'ekti va sub'ekti sifatida
Individuallik(o’ziga xoslik) -shaxsiy jihatlaridan biridir. Oʻzigagina xos, betakror, xususiy belgilar.
individ – tug’iladi,
shaxs - shakllanadi,
individuallik – loyihalanadi*
Shaxs shakllanishida biologik va ijtimoiy rivojlanish
Biologik rivojlanish- morfologik (bo'yi, vazni, hajmi); biokimyoviy (qon, suyaklar, mushaklarning tarkibi); fiziologik (hazm qilish, qon aylanish, jinsiy rivojlanish va etilish) o'zgarishlar bilan bog’liqdir.
Ijtimoiy rivojlanish -aqliy (xotira, fikrlash, iroda, xarakterni yaxshilash); ma'naviy (axloqiy shakllanish, ongni o'zgartirish); intellektual (bilimlarni chuqurlashtirish va kengaytirish, intellektual o'sish) o'zgarishlar bilan bog’liqdir.
Shaxs shakllanishida biologik va ijtimoiy rivojlanish
Shaxsning rivojlanishi va uning shaxs sifatida shakllanishida biologik va ijtimoiy munosabatlarning uchta tushunchasi mavjud:

• biologik tushuncha
• sotsiologik tushuncha
• biosotsial tushuncha

Shaxs shakllanishida biologik va ijtimoiy rivojlanish
Ijtimoiylashuv deganda shaxsning jamiyat bilan o'zaro munosabati tushuniladi, bu davrda shaxsning ijtimoiy muhitga integratsiyalashuvi, unga moslashishi (moslashuvi) sodir bo'ladi.
Shaxs shakllanishida biologik va ijtimoiy rivojlanish
Ijtimoiylashuv - ma'lum bir jamiyatga, ijtimoiy hamjamiyatga, ma'lum bir davrda xos bo'lgan qadriyatlar, me'yorlar, munosabatlar, xulq-atvor namunalarini shaxs tomonidan o'zlashtirishi va u tomonidan ijtimoiy aloqalar va ijtimoiy tajribani takrorlash.
Ichki omillarga shaxsning qarama-qarshiliklar, qiziqishlar va boshqa motivlar natijasida yuzaga kelgan, o'z-o'zini tarbiyalashda, shuningdek, faoliyat va muloqotda amalga oshiriladigan faoliyati kiradi.
Tashqi omillarga tabiiy va ijtimoiy makro muhit, mezo- va mikro muhit, keng va tor ma'nodagi ijtimoiy-pedagogik ta’lim-tarbiya
Shaxs shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar
Omil (lot. faktor hosil qiluvchi) — har qanday jarayon, hodisaning harakatlantiruvchi kuchi, sababchisi.

Shaxs shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar
Muhit va pedagogik tarbiya -ijtimoiy, irsiyat esa biologik omil hisoblanadi.
Shaxs shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar
Ba’zi olimlar hal qiluvchi rolni biologik omil – irsiyat deb baholaydilar.
Irsiyat - organizmlarning ota-onadan bolalarga ma'lum fazilatlar va xususiyatlarni o'tkazish xususiyati. Irsiyat genlar tomonidan belgilanadi.
Ota-onalardan bolalarga quyidagilar meros bo'lib o'tadi:

• anatomik va fiziologik tuzilishi
• jismoniy xususiyatlar
• fiziologik xususiyatlar
• asab tizimining xususiyatlari
• irsiy kasalliklarga moyillik

Shaxs shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar
Bolalar ota-onalarining axloqiy fazilatlarini meros qilib olmaydilar, ijtimoiy xulq-atvor haqidagi ma'lumotlar insonning genetik dasturlariga kiritilmagan. Insonning qanday bo‘lishi muhit va tarbiyaga bog‘liq.
Qobiliyatlar - bu muayyan turdagi faoliyatni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun sub'ektiv shartlar bo'lgan individual shaxsiy xususiyatlar.

• iste'dod
• daho

Shaxs shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar
Moyilliklar - bu qobiliyatlarning rivojlanishi uchun zarur shartlar bo'lgan tananing anatomik va fiziologik xususiyatlari.

• universal
• individual
• maxsus

Maxsus moyillik - bu ma'lum bir faoliyat turi uchun:
musiqiy, badiiy, matematik, lingvistik, sport va boshqalar.
Agar zarur sharoitlar yaratilgan bo'lsa, maxsus moyillik erta yoshda paydo bo'lishi mumkin.
Maxsus moyillik meros qilib olinadi.
Shaxs shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar
Irsiyatdan tashqari, shaxs rivojlanishining hal qiluvchi omil bu - atrof-muhitdir.
Atrof-muhit – shaxs haqiqiy* rivojlanadigan muhit

Shaxsning shakllanishiga geografik, milliy, maktab, oila, ijtimoiy muhit ta'sir ko'rsatadi.
Shaxs shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar
Inson rivojlanishiga ta'sir qiluvchi muhim omillar:

• Muloqot inson faoliyatining universal shakllaridan biri bo'lib, odamlar o'rtasidagi aloqalarni o'rnatish va rivojlantirishda, shaxslararo munosabatlarni shakllantirishda namoyon bo'ladi.



• Ta'lim - ijtimoiylashuvning maqsadli va ongli ravishda boshqariladigan jarayoni.



• Kollektiv faoliyat



• O'z-o'zini tarbiyalash ob'ektiv maqsadni o'z faoliyatining sub'ektiv, istalgan motivi sifatida anglash va qabul qilishdan boshlanadi.