Shkalalar va koordinatalar. Sonlar nuri sinfda bajariladigan topshiriqlar

---

1 
SHKALALAR VA KOORDINATALAR. SONLAR NURI 
 
Sinfda bajariladigan topshiriqlar 
1. 2- rasmda tasvirlangan asboblar yordamida qanday kattaliklar o‘lchanadi? Наг 
bir asbob bitta bo‘lmasining qiymati nimaga teng? O‘lchanayotgan kattaliklar 
qiymatini toping(slaydga qarang). 
2. 5- rasmdagi termometrlar qanday haroratni ko‘rsatayapti? 
3. 6- rasmdagi avtomobil spidometri shkalasi bo‘lmasi qiymatini aniqlang. 
Spidometr yordamida nima o‘lchanadi? Ular nimani ko‘rsatmoqda? 
4. Quyidagi shkalalarning bitta bo‘lmasi qiymatini aniqlang: 
5. Rasmda tasvirlangan telefon, yoqilg‘i quyish shahobchasi, tibbiy yordam 
punkti, oshxona, dam olish maskani va mehmonxona yo‘lning qaysi teilometrida 
joylashganligini aniqlab mos nuqtalar koordinatalahni yozing. 

---

2 
6. Sonlar nuri bo‘lmasining qiymatini toping. Belgilangan nuqtalarga qaysi sonlar 
mos kelishini aniqlang va mos koordinatalahni yozing. 
7. Birlik kesma uzunligini 1 sm deb olib, sonlar nurini chizing. Unda 
koordinatalari 2; 4; 7; va 12 bo‘lgan nuqtalarni belgilang. 
8. Grammda ifodalang: 
a) 2 kg 453 g; b) 1 kg 810 g; d) 2 sr 20 kg 349 g; e) 5 sr 14 kg 25 g. 
9. Kilogramm va grammlarda ifodalang: 
a) 7532 g; b) 2350 g; d) 52 345g; e) 127 532g. 
10. Sentner va kilogrammlarda ifodalang: 
a) 2340 kg; b) 75 207 kg; d) 123 320 kg; e) 10 020 kg. 
11. Kimning vazni qancha? Quyidagi rasmda chizilgan mushuk, odam, sigir, fil, 
karkidon va itvaznini chamalab, berilgan kilogrammlarni ularga mos qo‘ying. 

---

3 
12. Matemetika kechasida Hoshimjon yig‘ilganlarni kuldirish maqsadida baliq 
oviga borgani haqida hikoya qilib berdi. U hikoyasida o‘lchov birliklarini ataylab 
chalkashtirib aytdi. Hikoyada Hoshimjon yo‘l qo‘ygan xatolarni aniqlang va ularni 
tuzatib hikoyani qayta so‘zlab bering. 
Baliq ovida 
Men ertalab uyg‘onib soatga qarasam, vaqt 4 kg 15 gramm bolibdi. Darrov yuz 
qolimni yuvdim va nonushtada 1 kilometr sut ichib oldim. Kun salqin, 12 soat issiq 
edi. Ko‘l tomon yo‘lga chiqdim. Men 2 litr tezlik bilan yurdim va 4 gradus yo‘l 
bosdim. Ko‘lga 2 metrda yetib keldim. Tezda baliq ovlashga kirishdim. 20 santimetr 
vaqt o‘tib birinchi baliq qarmoqqa ilindi. Uning uzunligi 50 minut, massasi esa 4 
kilometr edi. Men baliq ovidan mamnun bo‘lib uygaqaytdim. 
13. Jadvalni to‘ldiring: 
14. Metall bo‘laklarini yig‘ishda uchta sinf qatnashib, 5- A sinf - 6 tonna, 5- В 
sinf -5 tonna va 5- D sinf o‘quvchilari - 8 tonna metall yig‘di. Bu ma'lumotlar asosida 
ustunli diagramma tuzing. 
15. Quyidagi jadvalda berilgan ma'lumotlar asosida ustunli diagramma tuzing. 
Terilgan paxta haqida ma'lumot 
16. Diagrammadan foydalanib dunyodagi osmono‘par binolar balandligini toping. 

---

4 
Uyda bajariladigan topshiriqlar 
1. Quyidagi rasmda yo‘l shkala ko‘rinishda tasvirlangan. Shkalaning bitta 
bo‘lmasi qiymatini aniqlang va yetishmayotgan sonlarni yozing. 
2. Sonlar nurida belgilangan nuqtalarning koordinatalarini toping. 
3. 7- rasmdagi termometr ertalabki qanday haroratni ko‘rsatayapti? Agar havo 
harorati tushda ertalabkidan 12 bo‘lmaga ko‘tarilgan, kechga borib esa tushdagidan 8 
bo‘lmaga pasaygan bo‘lsa, havo harorati tushda va kechqurun qanday bo‘lgan? 
4. Birlik kesma uzunligini bitta daftar katagi eniga teng deb olib, sonlar nunni 
chizing. Unda koordinatalah 4; 8; 15; va 24 bo‘lgan nuqtalarni belgilang. 

---

5 
5. Ko‘klam va Ko‘rkam qishloqlari orasidagi masofa 20 km. Bu qishloqlar 
orasidagi yo‘lni shkala ko‘rinishida ifodalang. Birlik kesmani 1 sm va shkalaning 
bitta bo‘lmasini 2 km deb oling. Ko‘klam qishlog‘idan soatiga 4 km tezlik bilan 
ketayotgan Asilbek a) 1 soat; b) 2 soat; d) 4 soatdan keyin shkalaning qaysi nuqtasida 
bo‘lishini aniqlang. 
6. Kilogramm bilan ifodalang: 
a) 7 t 200 kg; | b) 4 t 565 kg; d) 1 sr 86 kg; e)2t9sr12kg. 
7. Tonna va kilogrammlarda ifodalang: 
a) 2547 kg; b) 72 904 kg; d) 35 831 kg; e) 701 060 kg. 
8. 8- rasmdagi ma'lumotlardan foydalanib diagramma tuzing. 
9. Rasmda keltirilgan ustunli diagrammadan foydalanib, qadim zamonlarda 
yashagan dinozavrlarning massasini kilogrammda aniqlang. 

---

6 
10. Toshkent teleminorasi balandligi bo‘yicha dunyoda 9- o‘rinda turadi. a) 
Toshkent minorasi Berlin, Vena minoralahdan qancha baland? b) Toronto, Kuala-
Lumpur, Toshkent va Tokio shaharlahdagi minoralar balandligini o‘zaro 
taqqoslaydigan diagramma tuzing. Shkala tuzayotganda daftarning bitta katagi 
uzunligini 50 metrdeb oling.