Sinxron generatorlarni uyg‘otish. Reja

Uzgaruvchan tok generatorlarining tavsifnomalari. Uzgaruvchan tok generatorlarining ishlash samarasi asosan salt ishlash, tashki, tok-tezlik, tezlik-rostlash va ishchi tavsifnomalari bilan belgilanadi.
Salt ishlash tavsifnomasi  deb n = const va I_YU = 0 bulgan xolda generator ishlab chikkan EYUK YE ni uygotish toki I_U ga boglikligiga aytiladi. Salt ishlash tavsifnomasi (6 - rasm) buyicha generator rejadagi kuchlanishga erishishi uchun rotorning zaruriy aylanishlar
chastotasi aniklanadi.Amalda salt ishlash tavsifnomasi fazaviy EYUK kiymati (YEF =4,44k_ch fw F) orkali xisoblanadi.
Tashki tavsifnoma  deb n = const , R_u= const bulganda generator kuchlanishi U_g ni yuklama tok I_yu ga boglikligiga aytiladi, ya’ni U_g = f (I_yu ). Tashki tavsifnoma, generator uzi-uzini uygotish(7a-rasm) va tashkaridan uygotilish (7-rasm,b) xollarida olinishi mumkin.

Tok-tezlik tavsifnomasi  deb Ug = sonst, Iu= const bulganda, generator yuklama tokining rotor aylanishlar chastotasiga boglik-ligiga aytiladi, ya’ni Iyu=f(n) (9- rasm). Tok-tezlik tavsifnoma-si generatorlarni loyixalashda va tanlashda katta axamiyatga ega. Xozirgi zamon avtomobil generatorlarining barchasi yukla-ma tokining maksimal kiymati-ni cheklash xususiyatiga ega. Bu xusu-

siyat generator rotoriningaylanishlar chastotasi ya’ni, stator chulgamlarida induksiyalangan uzgaruvchan tok chastotasi ortishi bilan, faza chulgamlaridagi uramlar soni kvadratiga proporsio-nal ravishda stator chulgamlarining induktiv karshiligining usishi bilan boglik. Stator chulgamlaridagi uramlar sonini uzgartirib, ularni shunday tarzda tanlash mumkinki, bunda maksimal aylanishlar chastotasida xam yuklama tokining eng kat-ta kiymati generator uchun belgilangan maksimal mikdordan oshmaydi. Shuning uchun,
bu xususiyatga ega bulgan generatorlarga tok cheklash relesini urnatish zarurati yukoladi.
Ishlayotgan generatorga yuklama berilsa, ya’ni u tashki iste’molchilarga ulansa, stator chulgamlaridan I tok utadi
, ( 3 )
Bu yerda, R_a - stator chulgamlarining aktiv karshiligi, R_YU - yuklama karshiligi, X_L - induktiv karshilik, YE - stator chulgamlarida xosil bulgan EYUK.

f = pn/60 ligini xisobga olgan xolda, induktiv karshilik X_L ni kuyidagi formula orkali ifodalash mumkin

Uzgarmas kattaliklarni orkali belgilasak
X_L = C_x n ,

Endi, xisobga olinsa, (3) kuyidagi kurinishga keladi

, (4)

Aylanishlar chastotasi past bulganda karshilikning induktiv kismi (S_xn)² , aktiv kismi (R_a + R_yu)² ga nisbatan juda kichik va uni xisobga olmasa buladi

Bu ifodadan kurinib turibdiki aylanishlar chastotasi past bulganda, tok aylanishlar chastotasiga proporsional ravishda usadi (9-rasmning boshlangich kismi).
Aylanishlar chastotasi ortishi bilan karshilikning induktiv kismi tez usadi va aksincha karshilikning aktiv kismi xisobga olmaslik darajagacha keskin kamayadi. Bu xolda
,
Demak, rotorning aylanishlar chastotasi katta bulganda, tokning kiymati generator chulgamlarining kursatkichlari va magnit okimining kattaligi bilan belgilanib, aylanishlar chastotasiga boglik bulmaydi.
Uzgaruvchan tok generatorlarining tok-tezlik tavsifnomasini yetarli darajada aniklik bilan kuyidagi ifoda yordamida xisoblash mumkin
, n n_c (5)
Bu yerda, n_s - generator salt ishlagandagi aylanishlar chastotasi, - generator uchun belgilangan maksimal yuklama toki.
Yuklama tokini cheklash xususiyatiga ega bulgan uzgaruvchan tok generatorlar uchun, nominal kuvvat degan tushuncha uz ma’nosini yukotadi. Shuning uchun, generator-ning asosiy kursatkichlari R/n nisbatning (bu yerda, R -generator kuvvati ) maksimal kiymatiga karab belgilanadi. Demak, R/n = f (n) egri chizikning eng katta kiymatiga tugri keladigan tok I_N va aylanishlar chastotasi n_N shu generator uchun nominal xisoblanadi (9-rasm). I_YU = f(n) tavsifnomada generatorning nominal rejimiga tugri keladigan nuktani R/n = f(n) egri chiziksiz xam aniklash mumkin. Buning uchun koordinata boshidan I_YU = f(n) egri chizigiga urinma utkaziladi va urinish nuktasi I_N va n_N ning kiymatlarini belgilaydi.