Sirtqi” fakultet “Bank ishi” yo’nalishi mavzu: “Tijorat banklarida konversion valyuta operatsiyalar hisobi” mavzusidagi kurs ishi

3. Тijorat banklarida konversion operasiyalarini rivojlantirish masalalari
2021 yilning 3 oyi davomida ichki valyuta bozorida yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan amalga oshirilgan valyuta oldi-sotdi operatsiyalarining jami aylanma hajmi 24,3 mrld. AQSH dollarini tashkil etib, o‘tgan yilning mos davridagi ko‘rsatkichga (18,3 mrld. doll.) nisbatan 1,3 barobarga oshdi.
Ichki valyuta bozorida amalga oshirilgan operatsiyalar quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

• 
  Valyuta birjasi orqali amalga oshirilgan operatsiyalar;
  
• 
  Valyuta birjasining banklararo savdo sessiyalarida amalga oshirilgan valyuta oldi-sotdi operatsiyalarning hajmi 15,5 mlrd. dollarni tashkil etib, bundan jami talab 7,7 mlrd. dollarga, taklif esa 4,8 mlrd. dollarga teng bo‘ldi.
  

Birjadan tashqari valyuta bozorida tijorat banklari tomonidan amalga oshirilgan valyuta oldi-sotdi operatsiyalarining jami hajmi 5,2 mlrd. dollarga teng bo‘ldi. Bunda tijorat banklari mijozlar-yuridik shaxslardan 3,0 mlrd. dollar miqdorida valyuta mablag‘lari sotib olib, o‘z navbatida ularga 2,2 mlrd. dollar miqdorida valyuta mablag‘lari sotildi. Ushbu operatsiyalar natijasida yuzaga kelgan 0,8 mlrd. dollar miqdoridagi valyuta mablag‘lari tijorat banklarining o‘z ihtiyorida qolib, ichki valyuta bozorida qo‘shimcha taklif shakllanishiga zamin yaratdi.
Valyuta ayirboshlash shoxobchalari orqali tijorat banklari bilan aholi o‘rtasida amalga oshirilgan valyuta oldi-sotdi (naqd va naqdsiz shaklda) operatsiyalarining jami hajmi 3,6 mlrd. dollarga yetdi. Bunda aholidan sotib olingan valyuta mablag‘lari 2,5 mlrd. dollarni, aksincha ularga sotilgan valyuta miqdori 1,0 mlrd. dollarni tashkil etdi. Yuqoridagi kabi, aholi bilan amalga oshirilgan operatsiyalar natijasida yuzaga kelgan 1,5 mlrd. dollar miqdoridagi valyuta mablag‘lari ham ichki valyuta bozorida taklif yaratdi.
Tijorat banklarining aholi bilan valyuta oldi-sotda operatsiyalari hajmi o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 1,4 barobarga oshdi.
Shuningdek, joriy yil yanvar-sentabr oylari davomida aholi tomonidan amalga oshirilgan pul o‘tkazmalari jami aylanma hajmi 5,2 mlrd. dollarni tashkil etib, bundan 4,5 mlrd. dollar valyuta mablag‘lari respublikaga xalqaro pul o‘tkazmalar tizimi orqali kirib kelgan bo‘lsa, 0,8 mlrd. dollar aholi tomonidan chet el mamlakatlariga yuborilgan.
Xalqaro pul o‘tkazmalari orqali respublikamizga kirib kelgan valyuta mablag‘lar hajmi o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 18% ga oshdi (2018 yil yanvar-sentabr - 3,8 mrld. doll.).
2021 yilning 3 oyida davomida milliy valyutamizning chet el valyutasiga nisbatan kursi ichki valyuta bozorida mavjud talab va taklifdan kelib chiqib 13% ga pasaydi. Ushbu davr mobaynida valyuta kursining minimal va maksimal ko‘rsatkichi mos ravishda 8334 so‘m/doll. (yanvar oyida) va 9457 (sentabr oyida) so‘m/dollarni tashkil etdi.
Joriy yilning mart oyida amalga oshirilgan chora-tadbirlar natijasida almashuv kursining yangi bozor sharoitlariga moslashtirilishidan so‘ng aprel-may oylarida valyuta birjasida almashuv kursi dinamikasining barqarorligi kuzatilib, makroiqtisodiy sharoit va omillarni inobatga olgan holda yil yakuniga qadar keskin o‘zgarishi kutilmayapti.