|
ТАНЛАБ КУЗАТИШ
Танлама кузатиш – қисман кузатиш усули бўлиб, бунда тўпламнинг ҳаммаси эмас, балки маълум танлаш қоидалари асосида ажратиб олинган ва бутун тўпламни умумий ҳолда характерлай оладиган унинг бир қисмидир. Манга берилган маълумотлар асосида бош тўпламдан тасодифий такрорланадиган танлаш йўли билан олинган деб ҳисоблаб 0,954 эҳтимоли билан асосий фондларнинг ўртача йиллик қийматининг ишончли чегаравий қийматларини ҳисоблаймиз:
Асосий фондларнинг ўртача йиллик қиймати бўйича гуруҳлари, млн.сўм
|
Корхоналар сони(f)
|
Гуруҳ интервалининг ўртачаси
млн.сум (x)
|
|
|
200,0-375,0
|
8
|
287,5
|
44100
|
352800
|
375,0-550,0
|
5
|
462,5
|
1225
|
6125
|
550,0-725,0
|
2
|
637,5
|
19600
|
39200
|
725,0-900,0
|
5
|
812,5
|
99225
|
496125
|
ЖАМИ
|
20
|
X
|
X
|
894250
|
Дастлаб, текширилаётган 20 та корхона бош тўпламдан тасодифий такрорланмовчи шаклда танлаб олинган деб ҳисоблаб, асосий фондларнинг ўртача йиллик қиймати 0,954 эҳтимоли билан ишончли чегараларини ҳисоблаймиз.
N=54 корхона эди.
=166,5
, 0,954 эҳтимол билан айтиш мумкинки,асосий фондларнинг ўртача йиллик қиймати 164,5 дан 830,5 гача бўлган интервалда бўлиши кутилади.
15 вариант асосида ҳиссани аниқлаймиз.
Ҳисса (салмоқ) учун танлаш хатоси қуйидаги формулалар билан аниқланади:
Танлаш усуллари
|
Танлаш схемалари
|
Такрорланадиган
|
Такрорланмайдиган
|
Тасодифий танлаш
|
|
|
Механик танлаш
|
Қўлланилмайди
|
|
Типологик
|
|
|
Сериялаб
|
Қўлланилмайди
|
|
0,997 эҳтимол билан асосий фондларнинг ўртача йиллик қиймати 497 ва ундан ортиқ бўлган корхоналар сони улушининг ишонч интервалини аниқлаймиз.
Салмоқ учун танлаш ўртача хатоси қуйидаги формуладан аниқланади:
0,088
РЕГРЕССИОН ВА КОРРЕЛЯЦИОН ТАХЛИЛ
Агар омил белгининг ортиши (камайиши) билан натижавий белги ҳам ортиб (камайиб) борса, улар ўртасидаги боғланиш тўғри боғланишдейилади. Акс ҳолда тескари боғланиш дейилади.
Агар омилли боғланиш тенгламасида омил белгилари фақат биринчи даража билан қатнашиб, уларнинг икки ва ундан юқори даражалари ҳамда аралаш кўпайтмалари қатнашмаса бундай боғланиш тўғри чизиқли боғланиш дейилади.
Тўғри чизиқли боғланишни баҳолашда қуйидаги регрессия тенгламаси қўлланилади:
,
бу ерда: -озод ҳад, - регрессия тенгламаси коэффициенти. ва регрессия тенгламасининг параметрлари ҳам дейилади. Уларни аниқлаш учун кичик квадратлар усулиқўлланилади. Яъни ва параметрларнинг ёки .шартни қаноатлантирувчи қийматлари топилади.Ушбу усулга асосан ва параметрларнинг қийматлари қуйидаги нормал тенгламалар системасини ечиш орқали топилади:
Ёки
Манга берилган вариант (25 вариант )га асосланиб шахсий ЭҲМда асосий фондлар билан маҳсулот орасидаги боғланишни ифодаловчи тўғри чизиқли регрессия тенгламасини вакорреляциякоэффициентини ҳисоблаймиз:
№
|
Рўйхатдаги ишчиларнинг ўртача сони, киши (х)
|
|
|
|
|
|
млн.сўм
|
(y)
|
1
|
90
|
1200,5
|
8 100,00
|
108 045,00
|
1 441 200,25
|
4572,3
|
|
2
|
86
|
1000,2
|
7 396,00
|
86 017,20
|
1 000 400,04
|
4539,5
|
|
3
|
24
|
300,8
|
576,00
|
7 219,20
|
90 480,64
|
4031,1
|
|
4
|
43
|
400
|
1849
|
17 200,00
|
160 000,00
|
4186,9
|
|
5
|
64
|
600,1
|
4 096,00
|
38 406,40
|
360 120,01
|
4359,1
|
|
6
|
88
|
700
|
7 744,00
|
61 600,00
|
490 000,00
|
4555,9
|
|
7
|
29
|
300
|
841,00
|
8 700,00
|
90 000,00
|
4072,1
|
|
8
|
44
|
300,5
|
1 936,00
|
13 222,00
|
90 300,25
|
4195,1
|
|
9
|
69
|
600
|
4 761,00
|
41 400,00
|
360 000,00
|
4400,1
|
|
10
|
38
|
400
|
1 444,00
|
15 200,00
|
160 000,00
|
4145,9
|
|
11
|
85
|
1000,9
|
7225
|
85 076,50
|
1 001 800,81
|
4531,3
|
|
12
|
54
|
600,5
|
2916
|
32 427,00
|
360 600,25
|
4277,1
|
|
13
|
48
|
500,3
|
2304
|
24 014,40
|
250 300,09
|
4227,9
|
|
14
|
26
|
300,8
|
676
|
7 820,80
|
90 480,64
|
4047,5
|
|
15
|
37
|
400,1
|
1369
|
14 803,70
|
160 080,01
|
4137,7
|
|
16
|
98
|
1200,4
|
9604
|
117 639,20
|
1 440 960,16
|
4637,9
|
|
17
|
66
|
700,7
|
4356
|
46 246,20
|
490 980,49
|
4375,5
|
|
18
|
35
|
500,2
|
1225
|
17 507,00
|
250 200,04
|
4121,3
|
|
19
|
24
|
300,3
|
576
|
7 207,20
|
90 180,09
|
4031,1
|
|
20
|
56
|
600,7
|
3136
|
33 639,20
|
360 840,49
|
4293,5
|
|
ЖАМИ
|
1104
|
11907
|
72130
|
783391
|
8738924
|
85739
|
|
Ўртача
|
55,2
|
595,35
|
3606,5
|
39169,55
|
436946,213
|
Х
|
|
Динамик қаторлар
Вариант
|
Тармоқ
|
Йиллар
|
№
|
тури
|
2012
|
2013
|
2014
|
2015
|
2016
|
2017
|
2018
|
2019
|
15
|
А тармоқ
|
75
|
67
|
40
|
34
|
29
|
26
|
15
|
12
|
|
Б тармоқ
|
72
|
65
|
50
|
40,4
|
35,6
|
30,1
|
15
|
12
|
Динамика қаторлари деб, ижтимоий ҳодиса ва жараёнларнинг вақт бўйича ўзгаришини тавсифловчи сонлар қаторига айтилади. Динамика қаторлари ҳодисаларни тавсифлаш вақтига қараб, пайт(момент)ли ва даврий динамика қаторларига бўлинади.
Пайтли динамика қаторлари ўрганилаётган ҳодиса ва жараёнларни маълум бир аниқ пайт (момент)га ҳолатини ифодалайди, акс эттиради. Даврий динамика қаторларида эса ҳадлар давр оралиғи (интервал)да берилади. Ўрганилаётган ҳодиса ва жараёнларнинг динамикасини миқдорий томондан баҳолашда қуйидаги статистик кўрсаткичлар қўлланилади:
-мутлақ ўзгариш;
- ўзгариш суръати,
-қўшимча ўсиш (ўзгариш) суръати;
-бир фоиз ўзгаришнинг мутлақ моҳияти.
Базисли дейилишига сабаб қаторнинг барча ҳадлари база деб қабул қилинган битта ҳад билан таққосланади. Занжирсимонда эса ҳар бир таққослашда таққослаш базаси ўзгариб боради.
Мутлақ ўзгариш деб, динамика қатори икки ҳадининг фарқи (айирмаси)га айтилади.
Мутлақ ўзгариш базис усулида қуйидаги формула билан ҳисобланади:
Занжирсимон усулда эса қуйидаги кўринишда ҳисобланади:
Бу ерда: ва –базисли ва занжирсимон усулларда ҳисобланган мутлақ ўзгариш;
–таққосланувчи ҳад; – база деб қабул қилинган таққосланадиган ҳад;
- таққосланувчи ҳаддан олдин келувчи таққосланадиган ҳад.
Ўзгариш суръати деб қаторнинг икки ҳадининг нисбатига айтилади. Бу кўрсаткич коэффициентда ва фоизда (%) ифодаланади ва қуйидаги формулалар билан аниқланади:
Do'stlaringiz bilan baham: |
