Социология фан сифатида

Социология фан сифатида

соц.ф.д.,проф. Ш.М.Содиқова

СОЦИОЛОГИЯ НИМА?

СОЦИОЛОГИЯ НИМА?

СОЦИОЛОГИЯ АТАМАСИ

Лотинча "societes" - “жамият" ва юнонча “логос" - “сўз", “тушунча", “таълимот".

Шундай қилиб, социологияни “жамият” ҳақидаги фан деб таърифлаш мумкин.

СОЦИОЛОГИЯНИНГ ОБЪЕКТИ

Бу ижтимоий деб аталадиган хусусиятлар, алоқалар ва муносабатлар мажмуи ҳисобланади, ижтимоий муносабатлар ва уларни ташкил этиш усули ташкил этади.

СОЦИОЛОГИЯНИНГ ПРЕДМЕТИ

• Жамиятнинг ижтимоий ҳаёти ташкил этади. Бунда жамият қатламлари, ижтимоий гуруҳлар, ташкилотлар, жамоалар ва жамиятнинг бошқа қатламлари ўртасидаги ўзаро таъсири ўрганилади.
• Инсон жамият билан боғлиқ. Жамият алоҳида, алоҳида кўп сонли одамлардан иборат. Аммо улар орасидаги алоқалар, муносабатлар ва ўзаро таъсири бу ҳақиқат, айнан шу ҳақиқатни ушбу фан ўрганади.

СОЦИОЛОГИЯ ЖАМИЯТДА МАЪЛУМ БИР ФУНКЦИЯНИ БАЖАРАДИ. Улар:

• 1) когнитив (билиш) – социологик тадқиқотлар ижтимоий ҳаётнинг турли соҳалари ҳақидаги назарий материалларни тоўплашга ёрдам беради.
• 2) танқидий - социологик тадқиқот маълумотларни сизга ижтимоий ғоялар ва амалий ҳаракатларни синаб кўриш ва баҳолаш имконини беради.
• 3) амалий – социологик тадқиқотлар ҳар доим амалий муаммоларни ҳал қилишга қаратилган ва ҳар доим жамиятни оптималлаштириш учун ишлатилиши мумкин.
• 4) тартибга солувчи – социологиянинг назарий матераиллари давлат томонидан ижтимоий тартиб ва назоратни таъминлаш учун ишлатилиши мумкин.
• 5) башоратли - социологик тадқиқотлар маълумотларга асосланиб, жамиятнинг ривожланишини башорат қилиш ва ижтимоий ҳаракатнинг салбий оқибатларини олдини олиш мумкин.
• 6) мафкуравий – социологик ишланмаларни ҳар хил ижтимоий кучлар ўз позициясини шакллантириш учун ишлатиши мумкин.
• 7) гуманитар – социология ижтимоий муносабатларни яхшилашга ёрдам бериши мумкин.
• 8) Инструментал. Социологияда қўлланиладиган янги тадқиқот усулларини ишлаб чиқиш ва мавжуд усулларни такомиллаштириш.
• 9) Бошқарув. Барча даражадаги ижтимоий объектларни бошқариш учун мавжуд билимларни қўллаш.
• 10) Лойиҳалаш. Муайян муаммони оптимал ҳал қилиш учун берилган параметрлар тўпламига эга бўлган алоҳида ижтимоий объект ёки жараён моделини ишлаб чиқиш.

СОЦИОЛОГИЯНИНГ РИВОЖЛАНИШ ТАРИХИ

• Бу фаннинг асосчиси француз файласуфи Огюст Конт.
• 1842 йилда “Позитив фалсафа” асарини нашр этиб, унда социологиянинг мавжудлиги зарурлигини асослаб беради.
• Фаннинг шаклланиши 19 асрнинг иккинчи ярмидан бошланган. Социологиянинг назарий асосларини Спенсер, Дюргейм, Макс Веберлар яратишган.
• 20 асрга келиб Социология фан сифатида ривожлана бошлади.

СОЦИОЛОГИЯ МЕТОДЛАРИ

• Кузатув. Маълумотларни тўплаш, воқеа ва жараёнларни аниқлаш орқали амалга оширилади.
• Эксперимент. Дала тажрибаси.(табиий шароитда содир бўлиши мумкин) ёки лабораторияда бўлиши мумкин.
• Контент таҳлил ёки таркибни таҳлил қилиш. Бу усул аллақачон мавжуд бўлган катта ҳажмдаги маълумотларни тўплашни ва уни статистик усуллар билан ўрганишни ўз ичига олади.
• Опрос. Тасодифий танланган одамлар ўз фикрларини билиш учун интервью олишади.
• Эксперт сўрови. Бундай сўровнома доирасида асосий касби социологик тадқиқот мавзуси билан боғлиқ бўлган одамлардан сўровнома олинади.
• Суҳбат. Бу битта респондент билан суҳбат бўлиб, у берган мавзу бўйича батафсил саволларга жавоб беради.
• Социометрия. Бу кичик ижтимоий гуруҳнинг барча аъзолари орасида ўтказиладиган сўровнома. (масалан, мактаб ўқувчилари гуруҳи).

СОЦИОЛОГИЯ ФАНЛАР ТИЗИМИДА

• Социология ВА ИЖТИМОИЙ ФАЛСАФА
• Социология ВА ТАРИХ
• Социология ВА ИҚТИСОДИЁТ
• Социология ВА ПСИХОЛОГИЯ
• Социология ВА СИЁСАТШУНОСЛИК
• Социология ВА ДИН

ХУЛОСА

ХУЛОСА