Sof toza suv oz bo`lsada elektr

𝑺𝒖𝒗𝒏𝒊𝒏𝒈 𝒊𝒐𝒏 𝒌𝒐𝒑𝒂𝒚𝒕𝒎𝒂𝒔𝒊 𝒑𝑯


Suv qutubli molekuladir
Sof toza suv oz bo`lsada elektr tokini o`tkazadi.
Sof toza suvning elektr tokini o`tkazish xususiyati toza sof suvning oz miqdorda bo`lsada ionlarga ajralishidan dalolat beradi.





Demak toza xoldagi aralashmalarsiz bo`lgan sof suvning ionlarga ajralish xususiyati suvning o`z o`zidan ionlarga ajralish xodisasi deyiladi.
Suv o`z navbatida ionlarga ajralgani holida ionlar ham go`yoki o`zaro tasirlashib suvni xosil qilayotgandek muvozanat xolatini yuzaga keltiradi. Suvning ionlarga ajralish mexanizmini quyidagicha ko`rish mumkin:

𝐻₂𝑂_(𝑠) + 25 ^𝑜𝐶 ⇆ 𝐻⁺ + 𝑂𝐻⁻

𝑦𝑜𝑘𝑖
𝐻₂𝑂_(𝑠) + 𝐻₂𝑂_(𝑠) ⇆ 𝐻₃𝑂⁺ + 𝑂𝐻⁻
Suv ionlarga ajralganda ionlar va suv molekulasi o`rtasida muvozanat yuzaga keladi.
𝐾<sub>𝑤</sub> = <sup>[</sup>𝐻<sup>+]</sup> ∙ <sup>[</sup>𝑂𝐻<sup>−]</sup>
𝑦𝑜𝑘𝑖
𝐾<sub>𝑤</sub> = <sup>[</sup>𝐻<sub>2</sub>𝑂<sup>+]</sup> ∙ <sup>[</sup>𝑂𝐻<sup>−]</sup> Eksperimental tajribalarda 25 <sup>o</sup>C da toza suvda dissotsilangan vodorod va gidroksid ionlarining konsentratsiyasi 10<sup>−7</sup> 𝑚𝑜𝑙/𝑙 ga tengligi aniqlandi.
Kislota va asoslarning suvli eritmalarida bu ionlarning konsentratsiyalari bir-biriga teskari proporsional tarzda bog‘liq
bo‘lib, ularning ko‘paytmasi esa o‘zgarmas 1 ∙ 10<sup>−14</sup> ga teng. Bu konstanta suvning ion ko‘paytmasi deyiladi va 𝐾<sub>𝑤</sub> holida yoziladi.
Suvning standart(25 <sup>0</sup>𝐶, 1𝑎𝑡𝑚) sharoitdagi ionlarining konsentratsiyasi kopaytmasi quyidagiga teng.
𝐾<sub>𝑤</sub> = <sup>[</sup>𝐻<sub>3</sub>𝑂<sup>+]</sup> ∙ <sup>[</sup>𝑂𝐻<sup>−]</sup> = 1 ∙ 10<sup>−14</sup>
Yuqoridagidan kelib chiqadigan bo`lsak
^[𝐻^+] = ^[𝑂𝐻^−] = 1 ∙ 10⁻⁷𝑀 bo`ladi
Suvning ion ko`paytmasi 𝐾_𝑤 xar-hil xaroratlarda turlicha qiymatlarga ega bo`ladi. Masalann

𝒑𝑯 𝑽𝒐𝒅𝒐𝒓𝒐𝒅 𝒌𝒐`𝒓𝒔𝒂𝒕𝒈𝒊𝒄𝒉 𝒉𝒂𝒒𝒊𝒅𝒂


Eritma muhitini ifodalashda kichik hamda darajali sonlardan foydalanish noqulay bo‘lganligi uchun, 𝐻⁺ionlari molyar konsentratsiyasini o‘nli logarifmining manfiy qiymati ishlatiladi va 𝑝𝐻 bilan belgilanadi,
𝑝𝐻–vodorod ko‘rsatkich deb ataladi.
𝒑𝑯 = −𝒍𝒈[𝑯⁺]
Demak ma`lum bo`ldiku 𝑝𝐻 eritma muhitini belgilab berar ekan. Keling endi muxitlar haqida tanishib olsak.
Har qanday eritmalarda uch xil muxit uchrashi mumkin yani kislotali, neytral va ishqoriy muxit. Keling endi ularni xar biri bilan tanishib chiqsak.
Neytral muxit:
^[𝐻^+] = ^[𝑂𝐻^−] = 1 ∙ 10¹⁴
𝑝𝐻 = 𝑝𝑂𝐻 = 7
Kislotali muxit:
^[𝐻^+] > [𝑂𝐻⁻]
^[𝐻^+] > 1 ∙ 10⁻⁷𝑀 𝑣𝑎 ^[𝑂𝐻^−] < 1 ∙ 10⁻⁷𝑀
𝑝𝐻 < 7 𝑣𝑎 𝑝𝑂𝐻 > 7
Ishqoriy muxit:
^[𝑂𝐻^−] > [𝐻⁺]
^[𝑂𝐻^−] > 1 ∙ 10⁻⁷𝑀 𝑣𝑎 ^[𝐻^+] < 1 ∙ 10⁻⁷𝑀
𝑝𝑂𝐻⁻ < 7 𝑣𝑎 𝑝𝐻⁺ > 7
pH shkalasini quyidagi shkalalarda va ko`rinishlarda tushunish mumkin.



Indikatorlar-Bular eritma muxitini aniqlab beruvchi maxsus organik moddalardir ularga misol qilib Lakmus, Fenolftaleyin metil oranj, timol ko`ki kabilar misol bo`la oladi

Suvning ion kopaytmasi va pH ga doir misol va masalalar.
1. Quyidagi jadvalda 25 ⁰𝐶 𝑑𝑎 berilgan suvli eritmaning konsentratsiyalari va
𝑝𝐻 qiymatlari berilgan bo`lsa qolgan
bo`sh katakchalarni va muxitni aniqlab to`ldiring.

𝒀𝒆𝒄𝒉𝒊𝒎𝒊:

4. 
   25 ^𝑜𝐶 haroratda 1.89 gr HNO₃ suvda eritilib 3 li eritma tayyorlandi. Xosil bo`lgan ushbu eritmadagi [𝐻⁺] va [𝑂𝐻⁻] ionlari konsentratsiyasini va ayni xaroratdagi 𝑝𝐻 va 𝑝𝑂𝐻 ini aniqlang.
   

J:

4. 
   25 ^𝑜𝐶 haroratda pH qiymati 13 bo`lgan 250 𝑚𝑙 KOH eritmasida qancha
   

𝑔𝑟 sof KOH eritilgan ?


J:1.4 𝑔𝑟

6. 25 ^𝑜𝐶 haroratda zichligi 1.2 𝑔𝑟/𝑐𝑚³ bo`lgan 3% li 𝐻𝐶𝑙 suvli eritmasining 𝑝𝐻 ini aniqlang.

J:0

2. Eritmada ^[𝑂𝐻^−] = 10⁻²ga teng bo`lsa eritma muhitini va pH ni aniqlang.

J: 𝑝𝐻 = 12, muxit ishqoriy

7. 
   Gidroksid ionlarining konsentratsiyasi 1 · 10⁻⁹ 𝑚𝑜𝑙/𝑙 bo‘lgan eritmadagi [𝐻⁺ ] konsentratsiyasini (𝑚𝑜𝑙/𝑙) aniqlang.
   

J:10⁻⁵

7. 
   𝑝𝐻 = 1 bo‘lgan sulfat kislota eritmasining molyar konsentratsiyasini hisoblang.
   

3. 25 ^𝑜𝐶 haroratda 0.2 mol HBr suvda eritilib 2 litrli eritma xosil qlindi. Olingan eritmaning pH ni aniqlang >

J: 𝑝𝐻 = 1

J:0.05 𝑚𝑜𝑙/𝑙𝑖𝑡𝑟

9. 𝑝𝐻 = 5 bo‘lgan eritmadagi [𝑂𝐻⁻] ionlar konsentratsiyasini (𝑚𝑜𝑙/𝑙) hisoblang.

J:10⁻⁹