|
Sotish kanallarining iqtisodiy roli
Marketingning eng muhim va ajralmas tarkibiy qismi - mahsulotni sotish va taqismlash hisoblanadi. Bu jarayonda tashkiliy nuqtai nazardan eng murakkab vazifa - ishlab chiqarilgan mahsulotni iste’molchiga etkazish hal etiladi. Sotish kanallarining iqtisodiy roli. Sotish tarmog‘i yakka iste’molchilar yoki foydalanuvchilar ixtiyoriga tovarlar yoki xizmatlarni taqdim etish maqsadida raqobatli ayirboshlash jarayonida ishtirok etayotgan hamkorlar tomonidan shakllantirilgan tuzilma sifatida aniqlanishi mumkin. Bu hamkorlar ishlab chiqaruvchilar, vositachilar va pirovard foydalanuvchilar-xaridorlardir. Har qanday sotish kanali ayirboshlash uchun zarur bo‘lgan ma’lum bir funksiyalar to‘plamini bajaradi.
Sotish funksiyalari quyidagi olti xil amalning bajarilishini ko‘zda tutadi:
-tashish: tovarlarning ishlab chiqarilgan joydan iste’mol qilish joylariga ko‘chirish bilan bog‘liq har qanday amallar;
-taqsimla»: tovarlarning foydalanuvchilar ehtiyojiga mos keladigan miqdor va shakllarda mavjud bo‘lishini ta’minlash bilan bog‘liq har qanday amallar;
-saqlash: tovarlarning ularni xarid qilish yoki ulardan foydalanish paytida mavjud bo‘lishini ta’minlash bilan bog‘liq har qanday amallar;
-saralash: tovarlarning iste’mol vaziyatlariga moslashtirilgan maxsus va yoki bir-birini to‘ldiruvchi to‘plamini tashkil qilish bilan bog‘liq har qanday amallar;
-aloqa o‘rnatish: xaridorlarning ko‘psonli va uzoqda joylashgan guruhlari bilan murojaat qilishni engillashtiruvchi har qanday amallar;
-axborot: bozor ehtiyojlari va raqobatli ayirboshlash shartlari haqidagi bilimlarni oshiruchi har qanday amallar.
shbu asosiy funktsiyalarni bajarishda vositachilar mijozlarga yaqinligi, qulay ish tartibi, etkazib berish tezligi va kafolatlari tufayli qo'shimcha xizmatlarni taqdim etadilar.
Ushbu funktsiyalarning bajarilishi birja jarayoni ishtirokchilari o'rtasida qarama-qarshi yo'nalishda harakatlanadigan savdo oqimiga olib keladi. Savdo kanalida besh xil oqim mavjud:
Mulk huquqlariga egalik: tovarlarga egalik huquqini bir tashkilotdan boshqasiga o'tkazish
Jismoniy oqim: tovarlarning vositachilar orqali ishlab chiqaruvchidan oxirgi iste'molchiga jismoniy harakati
Buyurtma oqimi: xaridorlar va vositachilarning buyurtmalari va ishlab chiqaruvchilarga yo'naltirishlar
Moliyaviy oqim: oxirgi iste'molchilardan ishlab chiqaruvchilar va vositachilarga turli xil to'lovlar harakati
Axborot oqimi: bu oqim ikki yo'nalishda taqsimlanadi: bozor to'g'risidagi ma'lumotlar ishlab chiqaruvchiga, ishlab chiqaruvchining tashabbusi bilan taklif qilinadigan tovarlar haqidagi ma'lumotlar esa bozor tomon siljiydi.
Shunday qilib, savdo kanalining mavjudligi funktsiyalar va oqimlarning birja ishtirokchilari o'rtasida taqsimlanishini nazarda tutadi. Tarmoqni tashkil qilishda asosiy masala - bu jarayonlar va funktsiyalar mavjud bo'lishi kerakligi emas, balki ishtirokchilarning qaysi biri ularni bajarishi.
Funktsiyalarni taqsimlashda ko'prikning xilma-xilligi nafaqat turli bozorlar uchun, balki bitta bozor doirasida ham kuzatilishi mumkin.
Xarajatlarning yuqori darajasi doimiy ravishda kompaniyalarni yanada murakkab savdo usullarini joriy etishga majbur qiladi. Ma'lumki, savdo funktsiyalari boshqacha tarzda amalga oshirilishi mumkin, ammo ularni chiqarib tashlash mumkin emas. Firma nuqtai nazaridan ma'lum funktsiyalarni vositachilarga topshirish ma'lum ma'noda ularning ixtisoslashuvi tufayli ular funktsiyalarni ishlab chiquvchining o'ziga qaraganda samaraliroq va arzon narxlarda bajarishi bilan oqlanadi.
Almashish jarayonining murakkabligi uning ishtirokchilari sonining ko'payishi bilan ortadi.
Markazlashtirilmagan tizimda almashinuv jarayonining barcha ishtirokchilari bilan hamkorlikda tashkilot uchun muhim bo'lgan ko'plab aloqalar mavjud.
O'z navbatida, markazlashtirilgan valyuta tizimi samaraliroq bo'ladi, chunki u talab va taklifning etarliligini ta'minlaydigan harakatlar sonini kamaytiradi.
Savdo kapitaliga to'rtta guruhni kiritish mumkin: ulgurji savdogarlar, chakana sotuvchilar, agentlar va savdo kompaniyalari.
Savdo kanalining vertikal tuzilishi ishlab chiqaruvchini oxirgi iste'molchidan ajratib turadigan darajalar soni bilan belgilanadi. Ushbu mehonga ko'ra haqiqiy va yolg'on kanallarni ajratish mumkin:
to'g'ri kanalda tovarlarga egalik qilish huquqini oladigan vositachilar yo'q va ishlab chiqaruvchi tovarlarni bevosita iste'molchiga yoki oxirgi foydalanuvchiga sotadi.
Noto'g'ri kanalda bir yoki bir nechta vositachilar mavjud. Oxirgi foydalanuvchilar va ishlab chiqaruvchilar o'rtasidagi vositachilar soni tufayli bunday kanal "uzun" yoki "qisqa" deb nomlanadi.
Ishlab chiqaruvchi nuqtai nazaridan, savdo kanali qancha uzoq bo'lsa, uni boshqarish shunchalik sust bo'ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
