Sudralib yuruvchilarning tashQi va ichki tuzilishi Reja

Tashqi tuzilishi. Kaltakesakning gavdasi besh bo’lim: bosh, bo’yin, tana, dum, shuningdek oldingi va keyingi oyoqlarga bo’linadi.

Kaltakesakning terisi shox tangachalar bilan qoplangan bo’lib, ular shakl jihatidan turli-tumandir, hatto bir hayvon gavdasining turli joylarida tangachalar turlicha shaklda bo’ladi. Agamaning boshi ma’lum shaklga ega bo’lmagan mayda tangachali. Biroq kaltakesak ba’zi bir turlarining boshi qat’iy bir tartibdagi yirik-yirik qalqonchalar bilan qoplangan.

Tumshuqning uchida bir juft tashqi burun teshiklari (15-rasm) bor. Ular tanglayning o’rta chiziqi yaqinidagi bir juft tirqishsimon ichki burun teshiklar yoki xoanalar bilan og’iz bo’shlig’iga ochiladi (tashqi burun teshigiga nina yoki qil tiqib ko’rilsa uning uchi og’iz bo’shlig’iga chiqadi). Ko’zida xuddi baqadagidek, pastki, ustki qovoqlar va yumgich parda bo’ladi. Nog’ora parda bilan qoplangan quloq teshiklari ko’zning orqasida joylashgan.

Shox tangachalar agamaning dumida halqa shaklida joylashgan. Barmoqlarida yaxshi taraqqiy etgan tirnoqlari bor. Shilimshiq modda ishlovchi teri bezlari yo’q, shu munosabat bilan agamaning gavdasi barcha sudralib yuruvchilarning gavdasi singari, hamisha quruq. Quyuq, yog’simon sekret ajratuvchi maxsus teri bezlarining faoliyati hayvonning jinsiy faoliyati bilan bog’liq. Ular kaltakesak turlari gavdasining har xil qismida joylashgan (masalan, agamada qorinning keyingi qismi tangachalarini qoplab yotgan dog’ holida bo’lib, bu ayniqsa, erkaklarida aniq ko’rinadi).

15-rasm. Ildam kaltakesakning tashqi tuzilishi. 1-burun teshigi, 2-ko’zi, 3-tili,

tangachalari, 5-nog’ora pardasi.