Suvoqchilik va pardozlash ishlari

1 .5 . T o ‘ld irgich lar
O ddiy suvoqlar u c h u n toNdirgich sifatida tabiiy yoki s u n ’iy 
qumlardan 
foydalaniladi ( G O S T 8736—93).
Yirikligi 0,14 d a n 5 m m gacha b o i g a n to g b jinslari zarralari- 
ning aralashm asi 
tabiiy qum
deb ataladi. Suvoq u c h u n ishlatiladi­
gan q u m to za , tarkibida kimyoviy va organik ara lash m a la r kam 
b o i i s h i shart. Q o r ish m a n in g sifati q u m zarralarining shakliga k o ‘p 
j ih a td a n b o g l i q . B urchakli, c h a q iq to s h shaklidagi tog' 0 а гВД 
qum lari eng yaxshi q u m hisoblanadi, c h u n k i ular b o g io v c h ig a
yaxshi ilashadi.
P u rk a lm a q a tla m g a ishlatiladigan q u m 2,5 m m d a n yirik 
b o im a s lig i, undagi loyqa hosil qiladigan a ra la s h m a la r m iqdori 
15 % dan oshmasligi, oltingugurtli birikm alar m iqdori esa, S O , ga 
aylantirib hisoblanganda, 2 % dan ko ‘p b o im a s lig i kerak.
Suvoqning p a rd o z q atlam i u c h u n ishlatiladigan q u m o i c h a m i
1,2 m m d a n yirik b o im a s lig i, gilli birikm alar m iqdori 5% dan, 
oltingugurtli birik m a lar m iqdori esa 2 % dan ortm asligi lozim. M50 
va b u n d a n past m ark a d ag i q orishm alarga q o ’shiladigan q u m d a
massasi jih a tid a n 20 % gacha c h a n g sim o n z a rra ch a lar b o iis h ig a
ruxsat etiladi.
Agar q o ris h m a nasoslar bilan uzatiladigan b o i s a , q u m n in g
m aksimal yirikligi 0,8 m m d a n oshmasligi lozim. 0 ‘zbekistondagi 
qu m konlarining 80 % ini p a rd o z q a tla m u c h u n yaroqli b o i g a n
m ayda q u m tashkil etadi.
T o g ‘ jinslari va ishlab chiqarish chiqindilarini m aydalash y o i i
bilan olinadigan yoki m axsus tayyorlanadigan q u m
sun ’iy qum
deb ataladi. Bu m aq s a d d a k o ‘p in c h a granit, m a r m a r , ohak to sh , 
tuf, p e m z a va sh u kabi to g ‘ jinslaridan faoydalaniladi.
T o s h k o ‘m ir va d o m n a shlaklaridan shlak q u m la ri olinib, ular 
issiq saqlaydigan q o r is h m a la r tayyorlashda ishlatiladi.Q orishm a 
nasos vositasida uzatiladigan b o i s a , q o ris h m a tayyorlashda shlak 
q u m in i ishlatish tavsiya etilmaydi.
14

---

Issiq tutadigan q o rish m ala r tayyorlashda maxsus pishirilgan 
q u m la r s h u n in g d e k , ram zit, perlit, agloporit, verm ikulit q u m ­
lari ishlatiladi. Ularning mayda-yirikligi tabiiy qumlarnikidek b o iis h i 
lozim.
M a n za ra li s u voqning sirtqi q atlam i u c h u n cha q iq to sh , har 
xil to g 1 jinslari (granit, korfiriy, m a r m a r ) ning uvoqlari h a m d a
k u k u n lari ishlatiladi. B u n d a c h a q iq t o s h z a rra la rin in g yirikligi 
arxitektura talablariga m os b o i i s h i zarur. T o sh u v o g l n in g yirikligi 
0 , 5 —3,0 m m , y u z a n i p a r d o z l a s h d a ish la tila d ig a n ku kun ning 
yirikligi esa 0,1 —0,2 m m atrofida b o i i s h i kerak.
Suv 
( G O S T 23732 — 79). Suvoq qorishm alari tayyorlashda, 
o d a td a , ichim lik suv, y a ’ni v o d o p ro v o d suvidan foydalaniladi. 
Bu m aqsadda v o d o ro d k o ‘rsatkichi p H < 4 b o i g a n va tarkibida 
m ineral tuzlar m iq d o ri 5 g/1 d a n ko ‘p b o l m a g a n , shuningdek 
tarkibida b o g l o v c h i n i n g n o r m a l qotishiga to 's q in lik qiladigan 
h a m d a q o ris h m an in g rang va m ustahkam ligiga t a ’sir qilm aydigan 
zararli aralashm alari b o l m a g a n tabiiy ariq suvidan h am foyda­
lanish m u m k in . B otqoq, k o l m a k va s h o ‘r suvdan foydalanish 
m u m k in emas.