«suyuqlik va gaz mexanikasi»

Solishtirma og‘irlik birligi:

• SI xalqaro birliklar sistemasida [N/m3];
• MKGSS xalqaro birliklar sistemasida [kg·k/m3].

Massa bilan og‘irlik o‘zaro Mg=G kabi bog‘langanligidan, M =G/g. Ma’lumki,  = M/V ekanligidan,  = G/(gV). Demak suvning zichligini ushbu ρ =  / g formula bo‘yicha aniqlash mumkin.
Ishlab chiqarish sharoitida suyuqlikning solishtirma og‘irligi yoki zichligini aniqlash uchun areometr deb ataluvchi maxsus asbobdan foydalaniladi (rasm).
Areometr – bu cho‘zinchoq, ichi bo‘sh shisha naycha bo‘lib, yuqori tor qismi suyuqlikning solishtirma og‘irligi yoki zichligini ifodalovchi shkalalarga bo‘lingan, quyi kengaygan qismi esa suyuqlikning temperaturasini ko‘rsatadi.
Suyuqlikning solishtirma og‘irligini o‘lchash uchun areometr idishdagi suyuqlikka botiriladi. Areometrning quyi qismida joylashtirilgan yuk (odatda, u simob) hisobiga u suyuqlikda vertikal holatda suzadi. Areometrning cho‘kish darajasini ko‘rsatuvchi areometrik shkala bo‘laklari suyuqlik-ning mos solishtirma og‘irligi (zichligi) miqdorini ko‘rsatadi.
1.2.1. Bosim, temperatura, zichlik, solishtirma og’irlik
10
Qovushoqlik. Suyuqlikning qovushoqligi ikki turga bo’linadi: dinamik va kinematik qovushoqliklar.
Dinamik qovushoqlik.
Harakatlanayotgan suyuqlikdagi siljish kuchlarining miqdori dinamik qovushoqlik tushunchasiga olib keladi.
Suyuqlikning qovushoqligi deb uning zarrachasi ko‘chishiga qarshilik ko‘rsatish xossasiga aytiladi.
Molekulalarning o‘zaro ta’sirlashishi qovushoqlikning fizik sababidir. Suyuqlik tomchilari va gazlarning molekulyar tuzilishi farqli bo‘lganligi sababli ularning qovushoqlik tabiati ham farqli bo‘ladi.
Suyuqliklarda qovushoqlik – bu uning molekulalari orasidagi ichki ishqalanish kuchining, gazlarda esa molekulalarning xaotik harakati natijasidagi ularning o‘zaro ta’sirlashishining paydo bo‘lishidir.
Shuning uchun gazlarda temperaturaning oshishi bilan molekulalar harakati faollashadi, bu esa o‘z navbatida shu gazdagi qovushoqlikning oshishiga olib keladi.
Aksincha, tomchili suyuqliklarda temperaturaning oshishi ularning qovushoqligi kamayishiga olib keladi, ya’ni molekulalar orasidagi o‘rtacha masofaning oshishi sodir bo‘ladi.
Moddaning muvozanat holati uning parametrlarining fazoda joylashishi bilan xarakterlanadi. Agar biror ta’sir natijasida fazoning biror nuqtasida muvozanat buzilishi paydo bo‘lsa, u holda bu moddada shu muvozanatni tiklashga intiluvchi mexanik yoki issiqlik almashinishi jarayoni boshlanadi. Umumiy holda bu almashinish ko‘chirish jarayoni deb ataladi. Turli hodisalarda energiyani, massani (moddani) va harakat miqdorini ko‘chirish jarayonlarini kuzatish mumkin.
Qovushoqlik – bu harakat miqdorini ko‘chirish jarayonini anglatadi.