T oshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali

_Л₂ +1 - л о +1 + о

^Л2 ^{- Л}1 ⁰2 ^{- 0}1

O’rtacha qiymat xar bir kislota uchun x ning yig’indisini kislotalar soniga bo’lib topiladi. U uchun ham shunday xisoblanadi. x va u ning o’rtacha qiymalari shu bir juft yog’ kislota uchun x/u nisbat topiladi. So’ngra xar bir uchgliserid gruppaning polyar nisbati topilib uning molyar ulushi birlik deb qabul qilinadi.

Yog’ kislota tarkibi va molyar nisbatlar orqali ayrim gliseridlar miqdoi xisoblanadi. Paxta moyining gliseridlarining fraksion tarkibini aniqlash misolida bu usulni ko’rib chiqamiz.

Paxta moyining yog’ kislota tarkibi :

Miristin (M) - 0, 49%

Palmitin (P) - 24, 77%

Palmitolein (Po) - 0, 57%

Stearin (S) - 1, 93%

Olein (O) - 15, 37%

Linol (L) - 53, 03%

Tajribada paxta moyi uchgliseridlarni molyarligi bo’yicha gruppalarga bo’lib, har bir gruppaning yog’ kislota tarkibi aniqlanganda quyidagi jadvaldagi natijalar olingan.

Gruppalar polyarligi	Gliserid gruppalar miqdori. Mg.	Yog’ kislotalar tarkibi mol, %							Aniqlangan gliserid tarkibi.
		M	P	PO	S	O	L
0, 16	1, 04	29,44	29,44	-	27, 21	32, 3	11, 5	UG aralashmasi
0, 18	9, 53	0,25	13,53	0, 34	0, 28	37, 43	9, 17
0, 21	30, 48	0,26	38,40	0, 39	1, 84	24, 26	34, 84
0, 25	42, 08	1,58	21,04	1, 41	-	11, 29	64, 66	PLL va OLL
0, 32	16, 87	-	-				100	LLL

Rf -0, 32 gruppasi uchgliseridlarining xammasi (LLL) Rf-0, 25 gruppasi esa 63, 12 va 33, 88 nisbatda PLL va OLL uchgliseridlardan tashkil topgan.

Rf-0, 21 gruppasi PPL, POL, SLL va OLL uchgliseridlardan tashkil topgan (bromidlarini solishtirish usulida aniqlangan). Shu gruppa uchgliseridlarning foiz tarkibini aniqlash usun, bromidlari xromotogrammasi olinib, POL va SLL molyar nisbati aniqlangan;

— — 0,1056 (3)

POL ^{v 7}

Olingan natijalar bo’yicha quyidagi tenglamalar tuziladi:

SLL=3S (4)

POL+2PPL=3-P (5)

POL+2OOO=3O (6)

Jadvaldagi qiymatni (4) formulaga qo’yiladi: SLL=31, 84=5, 52 mol %, SLL/POL nisbatdan,

5 52

POL — —^ — 52,28 мол %

0,1056

Olingan kattalikni (5) tenglamaga qo’yib, PPL gruppaning molyar % miqdori topiladi.

3 • P - POL 3 • 38,40 - 52,28

PPL = = = 31,46мол%

22

2. 
   tenglamadan OOL qiymati aniqlanadi:
   

OLL = ^{30 - POL} = ³^²⁴'^{26 - 52},²⁸ = 1,026мол%

22

Rf -0, 18 guruxi ham Rf-2f gruppasi kabi tadqiqot qilinib, PPO, SPL, POO, SOL, OOO uchgliseridlaridan tashkil topganligi aniqlanib, ularning solyar nisbatini xisoblanadi.

SPP

=
PPO

SPP
0,36724

= 0,61308 POO

nisbatlardan tenglamalar tuziladi:

SOL+SPL=3L (7) OOO+SOL+2POO+PPL=3O (8) POO+SPL+2PPL=3P (9) Molyar nisbatdan foydalanib, quyidagi

PPO= ^SPL (10)

0,36724

POO= ^SPL (11)

0,61308

tenglamalar tuziladi. So’ngra (9) tenglamadan

^SPL + SPL + 2 • -»*- = 3 - П

0,61308 0,36724

SPL=16, 17 mol%

2. 
   tenglamadan SOL qiymati aniqlanadi
   

SOL=3 L-SPL=3 • 9, 17-16, 17=11, 12 mol%

POO ning miqdori (11) tenglamadan topiladi:

1 /Г i ^

POO= ^, = 26,37 мол %

0,61308

PPO ning miqdori esa (9) tenglamadan topiladi

3P - (POO + SPL) 3 • 43,53 - (26,37 +16,17) _{ЛЛМ n}.

PPO= = — — = 44,02мол%

22

OOO ning miqdori (8) tenglama

OOO=3O-(SOL+2POO+PPO)=3 37, 43-(11, 12+52, 74+44, 02)=4, 31 mol%

Har bir individual gliseridlar miqdori esa, uning mol% qiymatini uning gliserid gruppasi mol% qiymatiga ko’paytirish va 100 ga bo’lish orqali topiladi.

Shunday qilib paxta moyining gliseridlari tarkibi aniqlangan.

Gliseridlar	Ularning mol, % miqdori	gliseridlar	Ularning mol, % miqdori
SPP	1, 04	POL	15, 93
PPO	4, 11	SLL	1, 68
SPL	1, 52	OOL	3, 12
POO	2, 46	PLL	23, 58
SOL	1, 08	OLL	14, 23