Tabiiy fanlar fakulteti kimyo kafedrasi kimyo yo’nalishi 2- kurs 20. 64-guruh talabasi sobirova diyoraxon

 
-
sоlishtirish elеktrоdigа nisbаtаn o`lchаngаn indikаtоr elеktrоdi 
pоtеntsiаlining quyilgаn titrаntning hаjmidаn bоg`liqlik E=f (V
MON
) grаfigi 
tuzilаdi vа titrlаshning intеgrаl egrisi tоpilаdi;
-
elеktrоd pоtеntsiаli o`zgаrishiЕ ning qo`shilgаn titrаnt hаjmio`zgаrishi ΔV
gа nisbаtining qo`shilgаn titrаntning hаjmi V
MON
dаn 
bоg`liqlik E/ V=f (V
MОN
) grаfigi tuzilаdi vа titrlаshning diffеrеntsiаl egrisi 
tоpilаdi;
 
-
titrаntning hаr bir qo`shilgаn ulushidаn kеyingi EYuK ning tаjribаviy Е
tаj
qiymаtidаn (3) tеnglаmа bo`yichа pH hisоblаnаdi, pH=f (V
MОN
) grаfigi tuzilаdi 
vа ekvivаlеnt nuqtа аniqlаnаdi.Kuchli vа kuchsiz kislоtаlаr аrаlаshmаsini 
titrlаyotgаndа pK
2
–pK
1
≥4 bo`lgаn tаqdirdаginа pоtеntsiаllаrning ikkitа sаkrаshi 
аniq nаmоyon bo`lаdi. Shu sаbаbli kuchli kislоtаlаr sifаtidа HC1, H
2
SO
4
vа 
kuchsiz kislоtаlаr sifаtidа CH
3
,CООH, HCООH, H
3
PО
4
vа bоshqаlаr оlinаdi. 
pK
а
>8 dа nеytrаllаnish nuqtаsini аniqlаb bo`lmаy qоlаdi
.
Miqdoriy usullar. Bevosita potensiometriyada darajalash chizmasi, 
qo`shimchalar va boshqa usullar ishlatiladi. 
Darajalash chizmasi usulida elektrod potensialining tekshiriladigan ion 
aktivligiga bog`liqligi chizmasi tuziladi. Bunda ion aktivligining logarifmik funksiyasi 
olinadi. Darajalash chizmasini tuzishda standart va tekshiriladigan eritmalarning 
ion tarkibi bir xil bo`lishini ta`minlash zarur. Bu qiyin bo`lganligi uchun, odatda, 
suyultirilgan eritmalar bilan ishlash yaxshi natijalar beradi. Shu bois, standart 
eritma ham, tekshiriladigan eritma ham suyultirilgan bo`lishi kerak. Shunday 
qilinsa, tekshiriladigan eritmadagi elektrolitning salbiy ta`siri sezilmaydi. Bunda 
tuzilgan darajalash chizmasi konsentratsion birliklardagi natijalarni beradi. 
Potensiometrik analiz usullari bevosita va bilvosita usullarga boiinadi. Bevosita 
usullarda. moddalarning konsentratsiyalari va aktivliklari (pH, pM, рА), 
dissotsiatsiya konstantalari (рКа, pKb), muvozanat va barqarorlik konstantalari, 
eruvchanlik ko‘payt
malari va boshqa fizik-kimyoviy kattaliklar aniqlanadi. Bilvosita 

---

usullar yordamida titrlash (protolitom etriya, oksredmetriya, kompleksimetriya va 
shu kabilar) davomida titrlashning oxirgi nuqtasi topiladi. Potensiometriyada 
potensialni o‘lchash uchun ind
ikator (vodorod selektiv shisha, natriy yoki boshqa 
ionga selektiv shisha yoki membrana, metall, metall oksid va boshqa) va 
taqqoslash (normal vodorod, kumush xloridli, talliy xloridli, to‘yingan kalomel va 
boshqa) elektrodlar ishlatiladi. Potensiometriyaning ayrim ionlarni aniqlashga 
mo‘ljallangan indikator elektrodlari ishlatiladigan sohasiga ionometriya deyiladi. 
Taqqoslash elektrodlari o‘lchash davomida doimiy haroratda o‘z potensialini 
o‘zgartirmaydi. Titrlashning oxirgi nuqtasini (t.o.n.) aniqlash uch
un potensial 
qiymati eritmadagi vodorod ionlari aktivligining funksiyasi bo`lgan elektrodlar 
ishlatiladi. Agar kuchli kislotani ishqor eritmasi bilan titrlash jarayonida vodorod 
elektrodining potensialini kuzatsak, quyidagi elektr kimyoviy indikator reaksiyalar 
va potensiallarni keltirish mumkin: 
Kuchli kislota yoki kuchli asoslarning aralashmasini suvli eritmalarda 
tabaqalab titrlash imkoniyati yo`q, chunki suv ularning kuchini tenglashtirish 
xususiyatiga ega. Biroq kuchli kislotani kuchsiz kislota ishtirokida ishqor eritmasi 
bilan titrlash, ayrim hollarda ular aralashmasini tabaqalab titrlash ham mumkin. 
Bunda yo`l qo`yiladigan xato kuchsiz kislotaning dissotsialanish konstantasiga 
{KHA) bog`liq bo`ladi. 
Shuning uchun ham kuchli kislotani berilgan xato bilan 
aniqlash uchun titrlash davomida pH ning o`zgarishini quyidagi tenglamalar 
yordamida kuzatish kerak.