Tajriba ish №2 Mavzu: Massivlardan foydalanib dasturlash Ishdan maqsad

Tajriba ish №2
Mavzu: Massivlardan foydalanib dasturlash
Ishdan maqsad. Massivlar va ular ustida amallar bajarish ko’nikmalarini oshirish. Dasturini tuzish.
Nazariy qism.
Matematika, iqtisod va informatika fanlarida ma’lumotlarning tartiblashgan to`plamlari bilan masalan sonlarketma-ketligi, jadvallar, familiyalar ro‘yxati bilan ish olibborishga to’g’ri keladi. Bunda odatda har bir to‘plamga bir xiltoifadagiqiymatlar yig`iladi. Ana shunday ma’lumotlar ustida amallar bajarish uchun massiv tushunchasi kiritilgan.
Massiv – bu bir toifadagima’lumotlarning tartiblangan chekliketma-ketligidir. Massivga kiruvchi ma’lumot uning elementlarideb yuritiladi va u massiv nomi va indeksi (massivda tutgan o`rni) bilan belgilanadi. Elementlarindekslari bo`yicha tartiblangan. Masalan: 1 dan 10 gacha butun sоnlar kеtma-kеtligi bеrilgan bo`lsin, bu kеt-kеtligini massiv sifatida qarash mumkin.
Massiv elementlarining toifasi bazaviy yoki murakkab tip bo’lishi mumkin.
Masalan:a=(a₁,a₂,a₃,….,a_n);
bu erda a- massiv nomi.
a1,a2,a3,….,an- massiv elementlari
1,2,3,……, n- elementlar indeksi.
Indeks elementning tartiblangan ketma-ketlikdagi o’rnini bildiradi va u [ ] qavs ichida ko’rsatiladi.
Masalan: a[1]=1.5; b[10]=15; a[4]=-1 va h.k.
Umumiy holatda a[i] yoki b[j]
Java da massiv indekslari 0 dan boshlanadi.
Massivlarni ishlatishda oldin ularni e’lon qilish lozim. Massivni e’lon qilish quyidagicha bo’ladi:
[];
Masalan: int a[20], y[5];
bu erda a 20 ta butun sonlardan iborat bir o’lchovli massiv. Indeks har doim 0 dan boshlanadi. Demak, a[0], a[1], …,a[19];
y esa 5 ta butun sondan iborat bir o’lchovli massiv. y[0], y[1],..y[4].
double b[10]-10 ta haqiqiy sonlardan iborat massiv. b[0], b[1],….,b[9];
Ikki o’lchamli massiv – bir xil tipli ikkita indeks orqali murojaat qilinadigan jadval shaklidagi ma’lumotlar to’plami. Ikki o’lchamli massivni n ta satr, m ta ustundan iborat jadval ko’rinishida tasvirlash oson, i-satr va j-ustun kesishish nuqtasida a[i][j] elementi qiymati saqlanadi.

Ikki o’lchamli massiv matritsa deb ham nomlanadi.
Matritsa elementlarini kiritish. Matritsaning elementlari qator bo’yicha yuqoridan pastga, ustun bo’yicha chapdan o’nga tartibda kiritiladi. 3x3 matritsa elementlari a₁₁, a₁₂, a₁₃, a₂₁, a₂₂, a₂₃, a₃₁, a₃₂, a₃₃ tartibda kiritiladi. Kiritishni amalga oshirish uchun qator bo’yicha sikl, uning ichida ustun bo’yicha sikl amalga oshirish lozim.
Java dasturlash tilida matritsani tavsiflash bir o’lchamli massivga o’xshash bo’ladi:
[][] = new [][]


Topshiriqlar.
1-topshiriq:
2.Matritsani ustun elеmеntlari yigindisidan vеktоr хоsil qilinsin, eng katta va eng kichik elеmеnti aniqlansin.
public class Main {
public static void main(String[] args) {
int[][] matrix = {
{1, 4, 6},
{2, 5, 8},
{3, 6, 9}
};
int[] vector = new int[matrix.length]; // Vektor uzunligi matrixning ustunlar soniga teng
int max = matrix[0][0]; // Eng katta element
int min = matrix[0][0]; // Eng kichik element
for (int i = 0; i < matrix.length; i++) {
int sum = 0; // Ustun elementlar yig'indisi
for (int j = 0; j < matrix.length; j++) {
sum += matrix[j][i]; // Ustun elementlari yig'indisini hisoblash
if (matrix[j][i] > max) { // Eng katta elementni aniqlash
max = matrix[j][i];
}
if (matrix[j][i] < min) { // Eng kichik elementni aniqlash
min = matrix[j][i];
}
}
vector[i] = sum; // Vektorga yig'indisni saqlash
}
System.out.println("Ustunlar yig'indisi: " + Arrays.toString(vector));
System.out.println("Eng katta element: " + max);
System.out.println("Eng kichik element: " + min);
}
}
Natija:
Ustunlar yig'indisi: [6, 15, 23]
Eng katta element: 9
Eng kichik element: 1