Tarbiyaviy maqsad

Mavzu: Tok kuchi va uni o’lchash

Ta’limiy maqsadi: O`quvchilarga tok kuchi va uni o’lchash, hamda sodda elektr zanjirlari tuzish haqida bilimlar berish.

Tarbiyaviy maqsad:O’quvchilarni fanga qiziqtirish ularda o’zaro hamkorlik, hurmat, faollik tuyg’usini shakllantirish.
Rivojlantirish maqsadi: O’quvchilarni zamonaviy pedagogik texnologiya asosida bilimlarni boyitish. Mustaqil fikrlashga o’rgatish.
Dars materiallari va jihozlari:
1.8 – sinf “ fizika” darsligi
2.Tok manbayi , ampermetr.
3.Elektr lampochkasi, uzib-ulagich.
Dars turi: Aqliy hujum , masala ishlash. Savol javob
Asosiy tushuncha va atamalar.
-Tok kuchi
-Ampermetr
-lampochka
-ulovchi simlar
-masala yechish
Darsning blok chizmasi
1.Tashkiliy qism 2 min
2.O’tilgan mavzuni so’rash 10 min
3.Yangi mavzuning bayoni 20min
4.yangi mavzuni mustahkamlash 8min
5.O’quvchilarni baholash 3min
6.Uyga vazifa 2 min
Darsning borishi
I Tashkiliy qism: Salomlashish, davomad olish, sinf xonasi va o`quvchilarning darsga tayorgarligini tekshirish
II O’tilgan mavzuni so’rash: Darsni guruhlar o`rtasida musobaqa usulida olib borish uchun sinf 2 guruhga bo`linadi.
1- guruh “ Ampermetr”
2- guruhni “Voltmetr”
­ Har bir guruh raqib guruhga 2 tadan fanga oid topishmoq beriladi har bir to’g’ri topilgan topishmoq uchun rag’bat kartochkasi beriladi.


1-guruh
Yorug’i bor Simdan oqib keladi
Dovrug’i bor Shamol kabi yeladi
O’zi yo’q Olam –olam kuchi bor
Ovozi bor Uy ishiga u tayyor
(Yashin mamaqaldiroq) (Elektr toki)


2-guruh
O’t oladi moshina Tunni qilar kunduzday
Eletr olib undan Nur sochadi yulduzday
U esa olar zaryad (Lampochka)
Kislota hamda suvdan
(Akkumulyator)

Guruhdan bittadan o’quvchi doskaga chiqib plakatga tayyorlangan kattaliklar nomini yozadi qolgan o’quvchilarga tarqatma materiallar beriladi. To’g’ri javobga rag’bat kartochkasi beriladi. Uyga berilgan 5-mashqning 3-4- masalalari guruhlar tomonidan qog’ozga ishlab kelinib tahlil qilinadi.

III. Yangi mavzu bayoni
Elektr zanjirdan o’tayotgan tokni tavsiflash uchun maxsus fizik kattalik – tok kuchi kiritilgan
O’tkazgichning ko’ndalang kesimidan vaqt birligida o’tayotgan elektr zaryadi miqdoriga qiymat jihatidan teng bo’lgan kattalik tok kuchi deb ataladi.
Agar o’tkazgich ko’ndalang kesimidan t vaqt ichida q zaryad o’tgan bo’lsa, I tok kuchi quyidagi fo’rmula bilan aniqlanadi:



Xalqaro birliklar sistemasida tok kuchining asosiy birligi qilib fransuz fizigi Andre Mari Amper sharafiga amper (A) qabul qilingan.
O’tkazgich ko’ndalang kesimidan 1 s da 1 C zaryad o’tsa, tok kuchi 1 A bo’ladi. Amalda amperdan tashqari milliamper (mA) va mikroamper (μA) ham qo’llaniladi. Bunda
1A = 1000 mA
1A = 1000000 μA
1mA= 1000 μA
Zanjirdagi tok kuchi ampermetr yordamida o’lchanadi. (1-rasm)
Maktab fizika xonasida foydalaniladigan ampermetrlardan biri
(1-rasmda) tasvirlangan. Ampermetr shkalasiga “A” harfi yozib qo’yilgan. Elektr zanjir sxemasida ampermetr “A” bilan beldilanadi.
Ampermetr elektr zanjirdagi tok kuchi o’lchanadigan iste’molchi bilan ketma – ket ulanadi.
Ampermetrni zanjirga ulashda uning “+” belgisi qo’yilgan qutbi tok manbayining musbat qutbidan kelayotgan o’tkazgichga ulanadi. (2 - rasm). Ampermetrni 2 – rasmda ko’rsatilgan zanjirdagi istalgan manba, kalit va iste’molchiga ketma – ket ulash mumkin. Chunki bunday zanjirning hamma qismida tok kuchi bir xil bo’ladi. Ampermetr iste’molchidan oldin ulansa ham, keyin ulansa ham, uning ko’rsatishi bir xil bo’ladi.

IV Mustahkamlash: 6 – mashqdagi masalalarni ishlash.
1) Elektr zanjirdagi lampochkadan 5 minutda 30 C zaryad o’tgani ma’lum. Zanjirdagi ampermetr lampochkadan qancha tok o’tayotganini ko’rsatadi?
Berilgan: Yechish:
t = 5 min = 300 s;
q = 30 C; Javob: I = 0.1 A
topish kerak I =?
2)Lampochka ulangan elektr zanjirdan o’tayotgan tokning kuchi 0.1 A gat eng Lampochka spirali orqali 8 minutda necha kulon zaryad o’tadi? Shu vaqt davomida lampochkadan o’tgan elektronlar sonini hisoblang?
Berilgan:
I = 0.1 A; Yechish:
t = 8 min = 480 s;
q_e= 1.6 10^-19 C ta
topish kerak Javob:
q = ?
N = ?


V Uyga vazifa Mavzuni o’qib 6 – mashqni 3-4- masalalari.

1 – rasmda Ampermetr tasvirlangan

2 – rasm ampermetrni zanjirga ulash sxemasi