Tashqi iqtisodiy aloqalar moddiy, moliyaviy va intellektual boyliklarining mamlakatlar o’rtasida almashinishining turli yo’nalishlari, shakllari va vositalarini ifodalovchi yaxlit tizimdir

Nazorat savollari

1. 
   Jahon iqgisodiyotining tor va keng ma'nolaridagi tavsifi nima bilan farq qiladi?
   
2. 
   Jahon iqtisodiyoti tizim sifatida nimani ifoda etadi?
   
3. 
   Jahon iqtisodiyotining sub’ekglariga nimalar kiradi?
   
4. 
   Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning qanday shakllari mavjud?
   
5. 
   Jahon iqgisodiyotining zamonaviy rivojlanish bosqichi qanday xususiyatlarga ega?
   

5-mavzu. Jahon bozori va uning kon'yunukturasi. Jahon tovar bozorida narxning shakllanishi

5.1. Zamonaviy jahon bozori. Jahon bozorining kon'yunkturasi.

5.2 Jahon tovar bozorida narxning shakllanishi.
5.3. Jahon narxlari va asosiy tashqi savdo narxlarining turlari.


Tayanch iboralar: kon’yunktura, narx, jahon bozori, globallashuv, ixtisoslashuv, integratsiya,


5.1. Zamonaviy jahon bozori. Jahon bozorining kon'yunkturasi.
Mamlakatlar o’rtasida savdo-iqtisodiy aloqalarning rivojlanishi bozor munosabatlarining o’ziga xos sohasining — tovar ishlab chiqarishning shakllanishi va tovar-pul munosabatlarining rivojlanishi bilan bog'liq bo'lgan jahon bozorini shakllanishiga olib keladi.
Mamlakatlarning milliy bozori va jahon bozori o'rtasidagi farqni ta’kidlash lozim.
- milliy bozor —bu muyyan mamlakat bozori bo'lib, uning bir qismi xalqaro ayriboshlash (mahsulot va xizmatlar eksporti va importi) bilan bog'liq;
- jahon bozori — bu jahonning barcha mamlakatlari bozorlarini umumlashtiruvchi sintetik tushuncha.
Shunday qilib, har bir mamlakatda ma'lum darajada ishlab chiqarish kuchlari, ish haqi, o'rtacha foyda me’yori va boshqalar shakllanadi. Milliy bozorda tovarlar harakatli ushbu mamlakat bo’ylab sodir bo’ladi, bir xil mahsulotga bo’lgan narxlar esa tengashtiriladi.
Milliy bozorda tovarlar bahosining harakatiga, odatda, ichki iqtisodiy omillarga ta'sir qiladi, garchi siyosiy qarorlar ham ta’sir qilishi mumkin: masalan, hukumat tomonidan ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lgan tovarlar narxlarining yoki tariflarning o'sishiga cheklovlarning joriy etilishi.
Jahon bozorida esa boshqacha vaziyat kuzatiladi. Bu yerda milliy chegaralar aro tovarlarning harakatlanishi davlatlar, xalqaro tashkilotlar, mintaqaviy guruhlarlarning tashqi savdo siyosatiga va boshqa ko'plab tashqi omillarga bog'liq. Ularning ta'siri ostida jahon bozori va jahon narxi shakllanadi.