|
Notarif usullar — tovar ayirboshlashga ta’sir qilish dastaklarini, ya’ni olib kiriladigan yoki olib chiqiladigan mahsulot hajmi va no- menklaturasini cheklashni bildiradi. Notarif usullar miqdoriy, moli- yaviy, yashirin va noiqtisodiy usullarga ajratiladi. Ular ko‘proq rivoj- lanayotgan va hukumat tomonidan proteksionistik iqtisodiy siyosatni talab qiluvchi, bozor tuzilmalari shakllanayotgan octish davri iqti- sodiyotli mamlakatlarga xosdir. Jahondagi mamlakatlar va hududlar bo'yicha statistik axborotlar tahlili shuni ko'rsatadiki, tashqi savdoni davlat tomonidan boshqarish tarifli va notarif usullaming kombinatsiyasi yordamida amalga oshi- riladi. Tarifli usullaming mavqei keyingi paytda pasayib bormoqda, bu esa Umumjahon savdo tashkiloti tomonidan a’zo-mamlakatlar oldiga qo'yilgan strategik vazifa, ya’ni ular orasidagi o6zaro tovar ayirboshlashda tarifli cheklashlami bosqichma-bosqich bartaraf etish vazifasi bilan bogfliq. Notarif ta’sir qilish vositalariga kvotalash, litsenziyalash, eksportni subsidiyalash, demping, kartel bitimlar va mamlakatlar o'rtasida tovar oqimlari yoTida texnik to'siqlami yaratish kabilar kiritiladi. Kvotalash yoki kontingentlash Umuman olganda, boshqa mamlakatlar bilan savdoni davlat tomonidan tartibga solishning notarif usullarining 50 dan ortiq turi mavjud. Ulaming ichida eng keng tarqalgani kvotalardir. Agar tarifli usullar aniq bir tovar guruhi bo‘yicha eksport yoki import hajmi masalasini ochiq qoldirsa, kvotalar olib kiriladigan yoki olib chiqi- ladigan mahsulotning qiymat yoki miqdoriy hajmini to6g6ridan-to6g6ri cheklash vositasi boTib xizmat qiladi. Import kvotalarini joriy qilishda davlat milliy ishlab chiqaruvchilarga xorijiy raqobat ta'sirini bartaraf qilishga intiladi. Bunday kvotalaming harakat mexanizmi import tariflaridan foydalangandagi holatni eslatadi, ya’ni import tovarlar taklifi cheklanganda ichki baholar jahon narxiga nisbatan o‘sib boradi. Biroq tarifdan farqli ravishda, import kvotalari xorijiy raqobatning ichki narxlarga ta’sir qilishiga yo‘l qo‘ymaydi, bu orqali importdan keladigan foydani ko‘paytiradi va mamlakat to‘lov balansini muvozanatga keltirish jarayonini osonlashtiradi. Xalqaro bitimlar orqali qat’iy belgilanuvchi tarif stavkalari o‘matilgan vaziyatda mamlakat yuqoridagi masalani hal eta olmaydi, UST eksport-import operatsiyalarga miqdoriy cheklashlar joriy qilishga mxsat beradi. Oʻz navbatida, eksport kvotalari milliy ishlab chiqaruvchilami ye- tarli tabiiy resurslar bilan ta'minlash, jahon bozoridagi eksport baho- larini ko‘tarish va harbiy-strategik maqsadlarga erishish kabilarga qaratilgan. Import kvotalari kabi eksport kvotalari ham mamlakat hukumati tomonidan bir tomonlama tartibda yoki manfaatdor hamkor bilan xalqaro kelishuv xulosasi orqali joriy etilishi mumkin. Ular global yoki ma’lum davrda amal qiluvchi mavsumiy bo‘lishi mumkin. - Notarif usullar — tovar ayirboshlashga ta’sir qilish dastaklarini, ya’ni olib kiriladigan yoki olib chiqiladigan mahsulot hajmi va no- menklaturasini cheklashni bildiradi. Notarif usullar miqdoriy, moli- yaviy, yashirin va noiqtisodiy usullarga ajratiladi. Ular ko‘proq rivoj- lanayotgan va hukumat tomonidan proteksionistik iqtisodiy siyosatni talab qiluvchi, bozor tuzilmalari shakllanayotgan octish davri iqti- sodiyotli mamlakatlarga xosdir. Jahondagi mamlakatlar va hududlar bo'yicha statistik axborotlar tahlili shuni ko'rsatadiki, tashqi savdoni davlat tomonidan boshqarish tarifli va notarif usullaming kombinatsiyasi yordamida amalga oshi- riladi. Tarifli usullaming mavqei keyingi paytda pasayib bormoqda, bu esa Umumjahon savdo tashkiloti tomonidan a’zo-mamlakatlar oldiga qo'yilgan strategik vazifa, ya’ni ular orasidagi o6zaro tovar ayirboshlashda tarifli cheklashlami bosqichma-bosqich bartaraf etish vazifasi bilan bogfliq. Notarif ta’sir qilish vositalariga kvotalash, litsenziyalash, eksportni subsidiyalash, demping, kartel bitimlar va mamlakatlar o'rtasida tovar oqimlari yoTida texnik to'siqlami yaratish kabilar kiritiladi. Kvotalash yoki kontingentlash Umuman olganda, boshqa mamlakatlar bilan savdoni davlat tomonidan tartibga solishning notarif usullarining 50 dan ortiq turi mavjud. Ulaming ichida eng keng tarqalgani kvotalardir. Agar tarifli usullar aniq bir tovar guruhi bo‘yicha eksport yoki import hajmi masalasini ochiq qoldirsa, kvotalar olib kiriladigan yoki olib chiqi- ladigan mahsulotning qiymat yoki miqdoriy hajmini to6g6ridan-to6g6ri cheklash vositasi boTib xizmat qiladi. Import kvotalarini joriy qilishda davlat milliy ishlab chiqaruvchilarga xorijiy raqobat ta'sirini bartaraf qilishga intiladi. Bunday kvotalaming harakat mexanizmi import tariflaridan foydalangandagi holatni eslatadi, ya’ni import tovarlar taklifi cheklanganda ichki baholar jahon narxiga nisbatan o‘sib boradi. Biroq tarifdan farqli ravishda, import kvotalari xorijiy raqobatning ichki narxlarga ta’sir qilishiga yo‘l qo‘ymaydi, bu orqali importdan keladigan foydani ko‘paytiradi va mamlakat to‘lov balansini muvozanatga keltirish jarayonini osonlashtiradi. Xalqaro bitimlar orqali qat’iy belgilanuvchi tarif stavkalari o‘matilgan vaziyatda mamlakat yuqoridagi masalani hal eta olmaydi, UST eksport-import operatsiyalarga miqdoriy cheklashlar joriy qilishga mxsat beradi. Oʻz navbatida, eksport kvotalari milliy ishlab chiqaruvchilami ye- tarli tabiiy resurslar bilan ta'minlash, jahon bozoridagi eksport baho- larini ko‘tarish va harbiy-strategik maqsadlarga erishish kabilarga qaratilgan. Import kvotalari kabi eksport kvotalari ham mamlakat hukumati tomonidan bir tomonlama tartibda yoki manfaatdor hamkor bilan xalqaro kelishuv xulosasi orqali joriy etilishi mumkin. Ular global yoki ma’lum davrda amal qiluvchi mavsumiy bo‘lishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
