Tayyorladi: Adhamjonova Shohsanam

Endogen vitamin yetishm ovchiligining sabablari birm uncha ko'p. U larga

Endogen vitamin yetishm ovchiligining sabablari birm uncha ko'p. U larga

quyidagilar kiradi:

• o'tkir va surunkali me’da-ichak kasalliklarida ichakda vitaminlar so'rilishining izdan chiqishi;
• gijja invaziyalari;
• vitaminlar singishi, o'zlashtirilishining buzilishi;
• o'tkir va surunkali jigar kasalliklarida vitaminlarning siydik va axlat bilan chiqib ketishi;
• xavfli o'smalar,
• leykozlar,
• irsiy enzim opatiyalar bilan ogYigan m ahallarda,
• endokrin ozgarish lar bo'lganida,
• vitamin antagonistlaridan iborat dori preparatlari (streptomitsin, levomitsetin va boshqalar) qo'llanilganida ham boshlanishi m um kin. Ovqatda vitam inlar miqdori yetarli bo'lsa-yu, lekin organizmning vitaminlarga talabi ortib ketgan bo'lsa, ana shunday paytlarda ham vitamin yetishmovchiligi bo'lishi m um kin.

Ikkinchi tom ondan, organizm ga ortiqcha vitam inlar kirib turishi zaharla

nish hodisasiga o'xshab ketadigan toksik sindrom boshlanishiga olib borishi

m um kin. V itam inlar yetishmovchiligi kopincha oqsil yetishmovchiligi bilan

birga davom etishini aytib ketish kerak.

VITAMIN A

Vitamin A (retinol) yog’da eriydigan vitaminlar qatoriga kiradi va ko'payish ham da o'sish, im m un holatni saqlab borish jarayoniari bilan, ko’rish funksiyasi (fotoresepsiya), epitelial toqimalarning tabaqalashuvi bilan m ahkam bog'langan. Vitam in A manbalari tarkibida karotin ko'p bo'ladigan o'simliklar: sabzi, namatak, gilos, qovoqdir. Sariyog1, sut, tuxum sarig'i, jigarda ham karotin ko'p bo'ladi. Vitamin A asosan jigarda to'planib boradi, shu yerdan u retinol hosil qilib, retinol-oqsil kom pleksi korinishida qonga o‘tadi. Jigardagi vitamin zahiralari ancha katta bo'ladi, shunga ко ra ovqatda bu vitam in bo'lmay qolishi faqat 23 yildan keyingina vitam in yetishmasligiga xos klinik belgilar bilan namoyon bo'ladi.

Birlam chi vitam in A yetishm ovchiligi ko'proq rivojlanib kelayotgan mamlakatlardagi bolalarda ko'riladi va ikkilam chi avitam inozga qaraganda og'irroq o'tadi. Ikkilam chi tartibdagi vitam in A yetishmovchiligi jigar, biliar yo'l, m e’da osti bezi, ingichka ichakda patologik jarayonlar bo'lishiga bog'liqdir, chunki bunda vitam in A so'rilishi izdan chiqib, jigarda zahira ko'rinishida to'planishi, retinol-oqsil kom pleksi sintezlanishi buziladi. O rganizm da vitam in A yetishm ovchiligining dastlabki belgilari jumlasiga g'ira-sh irad ay axsh i korm aslik (shabkorlik) kiradi. Ko’zning qorong'ulikka moslasha olm ay qolishiga sabab shuki, vitamin A aldegidi — retinal degan suvda erimaydigan membrana oqsili bilan unga birikkan retinol xrom oforining kompleksidan iborat ko'ruv pigm enti tarkibiga kiradi.

Yorug'lik ta’sir etgan m ahalda ko'ruv pigm entida bir qancha fotokimyoviy o'zgarishlar bo'lib o'tadi. Ayni vaqtda retinol stereokimyoviy konversiyaga uchraydi (sis-shakldan trans shaklga o'tadi), shuning natijasida yorug'lik signali nerv signaliga aylanadi. Pigment qorong'ilikda izomeraza pigm enti ishtiroki bilan o'z-o'zidan qaytarilib, faol shaklga (yani sis-shaklga) o'tadi. Mana shu jarayonning yuzaga chiqishi uchun yetarli m iqdorda vitam in A bo'lishi kerak, vitamin A yetishmay yoki bo'lay qolgan mahallarda ko'ruv pigmenti (rodopsin) hosil bo'lishi buziladi va odam shabko'r bo'lib qoladi.

Vitam in A ning hujayralar tabaqalanishiga tasir ko‘rsatish m exanizmi unchalik aniq em as. U ni steroid gorm onlar ta’sir m exanizm iga o'xshash deb taxmin qilinadi. Shunisi diqqatga sazovorki, vitam in A va uning sintetik analogiarining yetishmovchiligi epiteliy m etaplaziyasiga yo'l ochadigan bo'lgani uchun vitamin A rakka davo qilishda ishlatilishi mumkin.

Qon plazm asida retinol m iqdori kam bo'lganida o'pkada rakboshlanish ehtimoli ortadi degan ma’lum otlar bor. Shu bilan birga qondagi retinol m iqdorining kopayishi o'pka va boshqa organlar rakining oldini olish m um kin. Badanning

o'sma paydo b olgan joylariga retinol ishlatilganida bazal hujayrali rak, melanoma, turli o'sma oldi giperplaziyalarining regressiyaga uchraganligi qayd qilingan.

E’tiboringiz uchun rahmat