Tekshirdi: Ibodullayeva Gulhayo. Mavzu

Soliq va majburiyatlari 
 
Asosiy soliq - xiroj bo‘lib, uning miqdori ekin ekiladigan yer maydoni va 
ekin turiga qarab hosilning 1/3-1/5 qismigacha belgilanar edi. 
Ko‘chmanchi chorvadorlardan olinadigan zakotning turlari ko‘p edi. 
Ularning asosiylari „ q o 'ra b o sh i„ tu tu n haqi“, „yig'im soliq“ deb atalar 
edi. „Qo‘raboshi“ - ko‘chmanchi chorvadorlardan mol boshiga va qo‘- 
rasiga qarab olinadigan zakot. Bu zakot qishda mollar qo‘ralarda turganida 
yig‘ib olingan. „Tutun haqi“ — bahor kelganda yangi o‘tloqlarga 
ko‘chishdan oldin xonadon boshiga bittadan qo‘y bilan olinadigan soliq 
(zakot). ,,Yig‘im soliq“ esa zakot to‘lamaydigan toifalarning bekka 
beradigan 9 buyumdan iborat iiTomlari yig‘imi bo‘lgan. Mehnatkash xalq 
deyarli hamma narsa uchun soliq to‘lar edi. Chunki hamma qo‘riq yerlar, 
chakalakzorlar, to!qaylar, daraxtzorlar, ko‘llar va barcha yaylovlar xonning 
ixtiyorida edi. Aholi qal’a devorlarini ta’mirlash, istehkomlar qurish, 

---

kanallar qazish, ariqlarni tozalash va yot qurilishida ishtirok etish kabi 
majburiyatlarni o‘tagan.
Qishloq xo‘jaligi, hunarmandchilik va savdo
Qo‘qon xonligida ham Xiva xonligi va Buxoro amirligida botgani kabi 
sun’iy sug‘osavdo rish mahorati mukammal egallangan va suvdan oqilona 
foydalanilgan. Asosiy qishloq xo‘jaligi ekini bug‘doy va paxta edi. 
Shuningdek, meva, sabzavot va poliz ekinlarining deyarli Xonlik 
shaharlari barcha turlari yetishtirilgan. Chorvachilikda makkajo‘xori va 
beda yetakchi o‘rinda turgan. Farg‘ona vodiysida paxtachilik yildan yilga 
rivojlana bordi. Rossiyaning o‘zbek davlatlaridan, jumladan, Qo‘qondan 
paxta sotib ola boshlashi bu ekin maydonlarining yanada kengayishiga 
sabab bo‘ldi. Paxta savdosiga hatto boj ham bekor qilindi. Qo‘qonda 
hunarmandchilikning miskarlik, zargarlik, o‘ymakorlik, kulolchilik, 
qog‘ozgar, to‘quvchi, do‘ppi tikuvchi, kashtachi, ko‘priksoz, temirchi, 
novvoy, aravasoz, baxmalbof, bo‘yoqchi, dorukash, devorzan, degrez, 
kcrnchi, miltiqsoz, nayzagar, panjarasoz, pillakash, po‘stindo‘z, taqachi, 
paranjido'z, chevar, chitgar, gilamchi kabi turlari nihoyatda rivojlangan. 
Qo‘qon xonligining iqtisodiy hayotida Buxoro amirligi, Xiva xonligi, 
Qashqar, Hindiston, Afg‘oniston, Eron, Xitoy va Rossiya bilan olib 
borilgan savdo aloqalari katta o‘rin egallagan. 1832-yilda imzolangan 
Qo‘qon—Xitoy shartnomasiga ko‘ra, Qo‘qon xoni Qashqarda 
savdogarlardan boj yig!ish huquqini olgan.