Telekommunikatsiya injiniringi ” mutaxassisligi

I guruh – ekspluatatsiya va profilaktika aloqa kanallarining sifat ko‘rsatkichlarini oshirishga yo‘naltirilgan. Bu usul foyda bermasa hech bo‘lmaganda, diskret xabarlarni uzatishda hosil bo‘ladigan xatolar sonini kamaytirish, shovqin va so‘nishlarni kamaytirish mumkin.
II guruh – diskret xabarlarni uzatishda birlik elementlar shovqinbardoshliligini oshirishga yo‘naltirilgan choralar:

• 
  amplituda o‘zgarishi signal/shovqin o‘sishi natijasida uning nisbatini ham o‘sishi;
  
• 
  foydali signal spektr chastotasi yoki uzunligi;
  
• 
  signallarni qabul qilishda rivojlangan va shovqinbardosh modulyatsiya usullarini ishlatish.
  

Shuni esdan chiqarmaslik kerakki, xabarlarni uzatishda ishonchlilikni oshirish usullarini hammasi shovqinbardosh usullarda uzatish uchun ayrim xarajatlarga ega.
III guruh – diskret xabarlarni uzatishda ishonchlilikni oshirish uchun qabul qilingan xabarlarda xatoliklarni aniqlash va to‘g‘irlash kiradi. Bu usullarni teskari aloqasiz va teskari aloqali tizim tashkil qiladi.
Zamonaviy telekommunikatsiya tizimlari ularga xalaqitlar, shovqinlar ta’sir qilganda ham, o‘zlarining sifatli ishlash qobiliyatlarini yo‘qotmasliklari lozim. Shuning uchun axborotlarni kodlashda shovqinbardosh kodlar ishlatiladi.
Qurilmalarni ishonchliligi deb – qurilmalarni oldiga qo‘yilgan vazifalarini belgilangan vaqt oralig‘ida bajarishga aytiladi. Belgilangan vazifalarni bajarilmasligi, yoki ishchi parametrlarini berilgan qiymatidan chiqib ketishiga qurilmalarning nosozligi deyiladi.
Qurilmalarni ishonchliligi quyidagi parametrlar orqali baholanadi:
O‘rtacha tiklanish vaqti. O‘rtacha tiklanish vaqti statistik tekshirish yo‘li bilan aniqlanadi. Tekshirish davrida qurilmada N marotaba nosozlik sodir bo‘lgan bo‘lsa, u holda:
(1.1)
bu yerda T_{nosoz i} – i-nosozlik vaqti.
Qurilmaning o‘rtacha ishlash vaqti. Qurilmaning o‘rtacha ishlash vaqti bu ikki nosozlik orasidagi ishlash vaqtiga aytiladi. Tekshirish davrida qurilmada N marotaba nosozlik sodir bo‘lgan bo‘lsa, u holda:
_(1.2)
bu yerda T_ishi – i-nosozlikdan oldingi qurilmaning o‘rtacha ishlash vaqti.
Ishdan chiqish intensivligi. Ishdan chiqish intensivligi bu qurilmaning o‘rtacha ishlash vaqtiga teskari proporsional qiymatdir:
_(1.3)
Tiklanish intensivligi. Tiklanish intensivligi bu qurilmaning o‘rtacha nosozlik vaqtiga teskari proporsional qiymatdir:
_(1.4)
Qurilmani ishdan chiqmasdan ishlash ehtimolligi. Qurilmani ishdan chiqmasdan ishlash ehtimolligi bu berilgan vaqt oralig‘ida qurilmada nosozlik sodir bo‘lmaydi:
_(1.5)
Quyidagilarga asosan aloqa tarmoqlari va tizimlariga nisbatan bo‘lgan talab doimiy ravishda ortib boradi:

• 
  foydalanuvchilar sonining ortishi;
  
• 
  foydalanuvchilarni qiziqtirgan xizmat turlarining sonini ortishi;
  
• 
  xizmat ko‘rsatish sifatiga bo‘lgan talabning ortishi (qabul qilinadigan axborotlarning ishonchliligi, yetkazilish vaqti va maxfiyligiga bo‘lgan talab asosiy hisoblanadi).
  

Teskari aloqali ma’lumotlar uzatish tizimlarining ishonchliligi. Qanday murakkab tizim yoki qurilma bo‘lmasin, birinchi navbatda bu tizim yoki qurilmalar tarkibidagi elementlar maksimal ishonchlilikka ega bo‘lishi kerak. Agarda uzatish qurilmasini ko‘radigan bo‘lsak, bu qurilma o‘z tarkibiga xar xil elementlarni oladi. Elementlarning ishdan chiqish intensiviligi 1.1 – jadvalida keltirilgan.

1.1-jadval

Elementlarning ishdan chiqish intensiviligi

№