Telekommunikatsiya injiniringi

Lokal kompyuter tarmoqlari va ularning topologik sxemalari

Global tarmoqlar, ma'lumki, yirik shaHarlar, mamlakat, qit'alarni qamrab

oladi. Lokal kompyuter tarmoqlar (LKT) esa etarlicha kichik maydonni o‘z ichiga

oladi. Ular 10, 100, 1000 metr chamasi radiusda bir necha 1000 nafarga etar-etmas

mijozlarga xizmat qilishga mo‘ljallanadi. Bunday xajm LKT 100 Mbit/s va undan

ortiq tezlanishda ishlash imkonini beradi. Odatda LKT ishchi stantsiyalar (IS) va

maxsus kompyuterlarni (fayl, print serverlar va boshqalar) o‘zaro kabel bilan bog‘lashdan iborat. Ular o‘z navbatida tarmoq adapterlari yordamida (tarmoq

kartalari) maxsus platalar orqali kompyuterning sistemali platalarini kengaytiradi.

Yuqori darajada qulaylik, ma’lumotlarni uzatish va qabul qilishdagi Har hil

xatolarga yo‘l qo‘ymaslik maqsadida tarmoqning butun ishi tarmoq bayonnomasi

deb nomlanuvchi qoida va kelishuvlar bilan muvofiqlashtirib boriladi. Tarmoq

bayonnomasi qo‘llaniladigan birikmalar (raz'em), kabellar, uzatiladigan signallarni

kodlashtirish usullari, ma’lumotlar yozuvi formati, xatolarni payqash va tuzatish

hamda shu kabilardan iborat.

Aloxida tugunlarni tarmoqda ulash usullari tarmoq topologiyasi deyiladi.

Odatda quyidagi topologiyalar qo‘llaniladi:

1. Umumiy shina. Bu xolda lokal tarmoqdagi barcha kompyuterlar bitta aloqa

chizig‘iga parallel bog‘lanadi.

Bunday shinalarni boshqarish ham aloxida, ham markazlashgan bo‘lishi mumkin. Markazlashgan boshqaruvda tarmoqqa maxsus kompyuter-xakam ulanadi, uning vazifasi tarmoqda axborotni uzatishni boshqarishdir. Aloxida boshqaruvda hamma kompyuterlar bir hil maqomga ega, ular mustaqil ma’lumotlarni uzatish kanalini boshqaradi.

2. Xalqasimon. Bu xolatda barcha kompyuterlar yopiq xalqasimon, ketma-ket

bog‘lanadilar. Bunda xabar birin-ketin kompyuterdan-kompyuterga uzatiladi.

Xabarni uzatgan kompyuter yana o‘sha xabarni qayta qabul qilmaguncha,

jarayon davom etaveradi.

3. Yulduzcha. Yulduzcha topologiyaga ega tarmoqlar markaziy tugunga ega

(kommutator yoki kontsentrator). Mazkur markaziy tugunga barcha qolgan

kompyuterlar ulanadi. Dastlab uzatilgan xabar ana shu qurilmaga kelib

tushadi, so‘ng boshqa kompyuterlarga uzatiladi.

Bog‘lash uchun qo‘llaniladigan kabellar uzatish muxiti deb yuritiladi.

Masalan:

-koaksial kabellar, ular televizion antennaga juda o‘xshash;

-juftli o‘ram telefon simini eslatadi;

-optik tolali kabel. Eng ishonchli va tez, shu bilan birga juda qimmat kabel turi.

Lokal tarmoqlarning qo‘llanish soxasi juda keng. Bunga ofis ishlarini

avtomatlashtirish, korxona boshqaruv sistemalari, loyixalarni avtomatlashtirish

texnologik jarayonlari va robototexnika komplekslari, bank va axborot sistemalari,

elektron pochta sistemalarini boshqarish kiradi.

4.