O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI ARXITEKTURA VA QURILISH FAKULTETI «Transport tizimlari va ishootlari » Kafedrasi « Qurilish materiallari texnologiyasida jarayonlari apparatlari » fanidan
K U R S - ISHI Mavzu: Quritish jarayoni va quritish kamerasi xisobi.
Bajardi:
Tekshirdi:
2021-2022 o’quv yili
R E J A: Kirish.
Uskuna konstruksiyasi va issiqlik jarayoni tavsifi.
Konstruktiv hisob kitob.
Uskunaning texnik hisobi.
Issiqlik ishlovi hisobi.
Mehnat muxofazasi va texnika xavfsizligi.
Foydalanilgan adabiyotlar.
KIRISH Issiqlik almashinishi nazaryasi-issiqlik tashish jarayonlari haqidagi fan. Tabiat va texnikada kuzatiladigan ko`pgina hodisalar issiqlik almashinishi bilan bog`liq. Bino va inshoatlarni loyihalash va qurishning ko`pgina masalalari issiqlik almashishi nazariyasi yoki va uning ayrim qoidalari asosida hal qilinadi. Issiqlik almashinish qoidalarni bilish injener–quruvchiga to`suvchi konstruksiyalar, materialni va qalinligini isitish uskunalari bilan bog`lash iqtisodiy jihatdan arzon va insonlarni sovuqdan himoya qilish imkonini beruvchi yangi qurilish materiallari va konstruksiyalari ishlab chiqarish hamda qurilish sanoati rivojlanishi natijasida paydo bo`ladigan boshqa muammolarini yechish imkonini beradi. Qurilish materiallashunosligining dolzarb masalalariga yuqori sifatli, tannarxi arzon, mustahkam, uzoq muddat xizmat qiluvchi, mahalliy xomashyo zaminida ishlab chiqarilgan buyumlar, qismlar, konstruksiyalarni tayyorlash va ishlatish sohalarini belgilash kiradi. Yer yuzida energiya resurslaring kamayib borishi, bino qurilishida enirgiya samaradorligini keskin oshishini taqozo etadi. O`zbekistonda ishlab chiqariladigan energiyaning deyarli 50% ni yoki yiliga 17 million tonna neft ekvivalenti aynan binolarning energiya turiga to`g`ri keladi. Shunga mutanosib ravishda parnik gazlarning 40% ni binolarga xos jarayondir. Bu soxa O’zbekiston Respublikasi «Davlatarxitekturaqurilish» qo`mitasi, Birlashgan millatlar tashkilotining rivojlantirish Dasturi va global ekologik fondi bilan hamkorlikda binolar energiya samaradorligi muammolari sohasida ustuvor dasturlarni bajarmoqda. Jumladan turar joy, jamoat (maktablar, bog’chalar, shifoxonalar va sh.k.) binolarni energiya samaradorligi dasturidir. Ushbu dasturlarni bajarish uchun arxitektura qurilish soxasidagi Oliy ta`lim muassasalari, loyiha, ilmiy-tadqiqot institutlari va qurilish tashkilotlari jalb etilgan. Energiya samaradorlikda asosiy mezon sifatida qurilish materiallari va buyumlarini binolar qurilishida ishlatilishini belgilash mumkin. Ushbu muammolarning asosiy yechimlaridan biri issiqlik izolyatsiyasi materiallarini mukammallashtirish, fizik-mexanik, issiqlik-fizik va ekspluatatsiya xossalarini keskin yaxshilash, yangi turlarini ishlab chiqarish talab etiladi. Qurilish materiallarini ishlab chiqarishda kam energiya sarflash muammosi yechimi ham energiyani tejashning asosiy omillari hisoblanadi. Global muammoning yechimida bo`lajak arxitektor va quruvchilarni talabalik davridan e`tiboran energiya samarador loyihalar yaratishga yo`llantirish yaxshi natijalar beradi. Binolarning qurilishida va eskilarini qayta qurishda energiya institutini kiritish davr talabiga aylanadi. O`zbekiston Respublikasi Davlat Arxitektura va qurilish qo`mitasi, Birlashgan millatlar tashkilotining rivojlanish tashkiloti va global ekologik fondning «Sotsial obektlarining energiya samaradorligini oshirish» mavzusidagi qo`shma loyihasi asosida QMQ 2.08.05-97, QMQ 2.01.04-97, SHNK 2.08.02-09, QMQ 2.01.18-2000, QMQ 2.04.05-97, QMQ 2.03.10-95 va QMQ 2.08.04-04 kabi me`yoriy hujjatlarga energiyani tejash bo`yicha majburiy talablar qo`yiladi. Issiqlik jarayonlari bu-materiallarga oldindan rejalashtirilgan xususiyatlar beradigan issiqlik majmuyining ta`siridir. Issiqlik va qayta ishlash ta`sirida har xil sharoit va haroratlarda material tarkibidagi fizik kimyoviy o`zgarishlar natijasida yangi xususiyatlarga ega bo`lgan material olishdir. Quritish-bu 100-150⁰C haroratda materialdagi mexanik, fizik va kimyoviy bog`langan namliklarni chiqarib yuborish jarayonidir. Barcha materiallar–sopol buyumlar pishirishdan oldin, sochiluvchan materiallar maydalanishidan oldin, issiqlikdan izolyatsiyalovchi materiallar mustahkamligi oshishi uchun quritiladi. Pishirish–bu materialni yuqori haroratdagi issiqlikda qayta ishlash natijasida, ularning tuzilishidagi fizik-mexanik o`zgarishlar orqali talab qilingan xususiyatlarga ega bo’lish jarayonidir. Sementni pishirish harorati - 1500⁰ C. ohakni pishirish harorati 1200⁰ C. Sopol buyumlarni pishirish harorati - 1500⁰ C. Materialdagi organik moddalarning yonishi va gaz hosil qilishi natijasida, hajmining kengayishi ko`pchish deb ataladi. Quyidagi materiallar ko`pchishi yo`li bilan olinadi: keramzit, keramporit va hokazo. Aglomeratsion kameralarda sochiluvchan materiallar tarkibidagi organik moddalarni yoqish natijasida hosil bo`ladigan xususiyat-qizdirib birikish deyiladi. Qizdirib birikish jarayoni orqali lyo`sslar asosidagi g`ovak agloporit materiali olinadi. Erish bu material xomashyolarining 2000-2500⁰ C harorat ta`sirida qattiq holatdan suyuq holatga o`tishidir. Issiqlik almashinishi shunday murakab jarayonki, uni bir nechta sodda jarayonlarga ajratish mumkin. Uchta elementlar bir biridan keskin farq qiluvchi issiqlik almashish jarayonlari – issiqlik uzatuvchanlik, konvensiya va issiqlik nur tarqatish mavjud.
