Termiz davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti "geografiya" ta

1.1.
 
O`zbekistonning yer usti tuzilishi va iqlimi
О‘zbekiston о‘ziga xos yog‘in nam, quruq, issiq kontinental iqlimga ega. 
Mamlakatning katta qismi mо‘tadil iqlim mintaqasiga, janubiy chekka qismiga 
subtropik mintaqaga mansub. Iqlim 3 asosiy omil quyosh radiasiyasi, miqdori, 
atmosfera sirkulyasiyasi xususiyati va relyef bilan kerak tayyorlanadi. Shu jihatdan 
hisobga olgan holda О‘zbekiston hududini 3 ta iqlim zonasiga ajratish mumkin: 
chо‘l va dasht zonasi, tog‘ oldi zonasi va tog‘ zonasi. CHо‘l va dasht zonasi 
О‘zbekistonning jami tekisliklari Ustyurt platosi, Qizilqum, Qarshi, Dalvarzin va 
Mirzachо‘l chо‘llarini, tog‘ oldi zonasi Tyanshan va Hisor – Oloy tog‘ tizmalarining 
dengiz sathidan 300 – 400 m dan 600 – 1000 metrgacha bо‘lgan balandliklarini, tog‘ 
zonasi dengiz sathidan 600 – 1000 m dan yuqori bо‘lgan hududlarni о‘z ichiga oladi. 
Ma’dan (mineral) resurslari.
Respublikamiz hududining geologik tuzilishi 
anchagina murakkab bо‘lib, unda turli geologik davrlarda paydo bо‘lgan xilma – xil 
qazilma boyliklarining xо‘jalik ahamiyati kattadir. 
О‘zbekiston qazilma boyliklari kishilar qadim zamonlardan boshlab 
foydalanib kelmoqdalar, ba’zi konlardan hatto miloddan oldin ham foydalanilgan. 
О‘rta asrlarda. Xususan, VI – XII asrlarda yer osti boyliklaridan foydalanish taraqqiy 
qilingan, qazilma ma’danlarni qidirib topish va qazib olish anchagina 
takomillashgan. IX – X asrlarda Toshkent vohasi. Farg‘ona vodiysi, Nurota tog‘lari 
va Samarqand atroflarida oltin, kumush va feruza – yoqut qazib olinganligi ma’lum. 
Olmaliq, Lashkarak konlarida qazib olingan ma’danlar hatto chet ellarga ham 
chiqarilgan. Qazilma xom ashyo asosida misgarlik, chilangarlik, zargarlik va boshqa 
hunarmandchilik rivoj topgan. 
О‘zbekiston mis, oltin, qо‘rg‘oshin, rux, molebden, volfram, tabiiy gaz 
qimmatbaho tosh va boshqa qazilma boyliklari jihatdan dunyoda oldingi о‘rinlardan 
birida turadi. Respublikada tuz, fosforid, oltingugurt, alyuminiy xom ashyosi, 
pardozlovchi va qurilish materiallarining ancha katta zahiralari bor. 

---