|
2.3 Fransuz burjuaziyasi imperatorning muvaffaqiyatsiz tashqi siyosati
Fransiyaga qo'shni hududda zaif, tarqoq german davlatlari o'rnida Prussiya boshchiligida Fransiyaga xavfli raqib Shimoliy Germaniya ittifoqi tashkil topdi. Italiyaning birlashishi ham Yevropadagi kuchlar nisbatini Fransiya zarariga o'zgartirib yubordi. Frantsuz jamiyati yuqori doiralarning noroziligiga papaga yordam sifatida Rimga frantsuz qo'shinlarining jo'natilishi ham sabab bo'ldi. 1867 yil 3 noyabrda frantsuz qo'shinlari papani yollanma qo'shini bilan ittifoqchilikda Mcnlane yaqinida garibaldichilarni tor-mor o’di, Rim papa hokimiyati ostida qolaverdi. Italiyan xalqining milliy birlashish uchun kurashiga Fransiyaning aralashuvi frantsuz xalqi demokratik qatlamlarining g'azabini uyg'otdi.
Juda ko'p mablag' sarflangan mustamlakachilik ekspeditsiyalari, impcrator saroyini ta'minlash uchun ham ko'p mablag' sarflanishi, ma'muriyatning xoinligi, nafaqat keng xalq" ommasida, balki imperator bilan hamkorlikda bo'Igan savdo-sanoat burjuaziyasi da ham norozilik tug'dirdi. Ayniqsa, 1867 yilda juda ko'p qurbonlar talab qilgan Meksika harbiy ekspeditsiyasining muvaffaqiyatsizlik bilan tugashi bu noroziliklarni nihoyatda kuchaytirdi.
60- yiliarning oxirlaridan Fransiyada ish tashlashlar yanada xafli tus oldi. Agar 50-yillarda ish tashlashlar asosan iqtisodiy ahamiyat kasb etgan bo'lsa, 60-yillardan boshlab u siyosiy chiqish tusini ola boshladi.
Mamlakatda o'sib borayotgan inqiroz Napoleon III ni bir qancha yon berishlarga majbur qildi (Senzuraning yumshatilishi, Quyi palataga qonun chiqaruvchilik tashabbusini berilishi va boshqalar shular jumlasidandir). Ammo bunday mayda yon berishlar ommaning noroziligini barlaraf etmadi. 1867-yilda Prussiyaning Avstriyaga qarshi urushining muvaffaqiyatli tugashi va Shimoliy Germaniya ittifoqining tashkil topishi, Meksika yurishining barbod bo'lishi, imperiya inqirozini kuchaytirdi. Fransiyaning 1870 yil Germaniyaga qarshi urushidagi maglubiyati imperiya inqirozining eng yuqori nuqtasi bo'ldi. 16-iyun kuni imperator qo‘shini ikki qanotga bo‘linib, Vellingtonning Quatre-Brasdagi va prussiyaliklarning Lignydagi bo‘linmalariga hujum qiladi. Bu strategiya bilan Napoleon dastlab prussiyaliklarni tabiiy chegaralargacha haydab borish, keyin esa ingliz-niderland birliklarini dengizgacha surib borishni maqsad qiladi. Shuning uchun Blusherga qarshi o‘zi yuradi. Lignyda ularning 12 ming odamini qirib tashlaydi. Fransuzlar tomonidan esa yetti ming qurbon beriladi. Inglizlarga qarshi marshal Ney vaqtni o‘tkazib yuborgani uchun yutqazadi. Blusher asirga tushib qolishdan zo‘rg‘a qochib qutuladi. Prussiyaliklar va Napoleon qo‘shini o‘rtasidagi hal qiluvchi jang Vavreda bo‘lib o‘tadi. Prussiya armiyasi chekinishga majbur qilinadi, ammo g‘alaba qozonilmaydi. Ular Vellingtonga qo‘shilish uchun chekinadi. Napoleon esa 17-aprelga kelibgina general Grushini ularni ta’qib qilishga yuboradi. Prussiyaliklarning zarbaga uchraganini eshitgan Vellington Quatre-Brasdagi qo‘shinini Blusher bilan birlashish kerak bo‘lgan Mont Saynt Jen degan joyga chaqiradi. Napoleon esa Neyga kelib qo‘shiladi. Shunday qilib, ikki qo‘shin Vaterloo yaqiniga kelib to‘xtadi “Ittifoqchilar armiyasi” deb nomlangan Vellington qo‘shini 68 ming kishini tashkil qilgan. Uning tarkibiga 25 ming britaniyaliklar, 17 ming niderlandlar, 10 ming gannoverliklar, yetti ming brunsvikliklar, olti ming ta King’s German Legion askarlari, uch ming nassauliklar kirgan edi. Shuningdek, Ispaniya va Rossiya kampaniyalarida Katta Armiya (Napoleon armiyasi) safida jang qilgan bir nechta generallar ham, jumladan, generallar Shasse, Trip va Van Merlenlar ittifoqchilar qo‘shini safida turib, imperatorga qarshi jang qildi. Vellington o‘z qo‘shinlarini, asosan, himoyaga asoslangan taktikaga moslab joylashtirdi. Qo‘shin Mont Saynt Jen tekisligidan joy oldi. Uchta ferma istehkomga aylantirildi. (Thierry Lentz, Waterloo, 1815, Perrin, 2015, p. 188.). Qo‘shinlar shunday joylashtirildiki, prussiyaliklarning sharq tomondan kelib qo‘shilishini osonlashtirish va dengizga chekinadigan yo‘lni himoya qilish maqsadida asosiy kuch g‘arb tomonga qaratildi. Vellington himoyadan turib jang qilishga usta edi. Napoleon qanchalik kuchli strategiyaga ega bo‘lsa, Vellington shunchalik kuchli himoyachi va yaxshi strategiyali ham edi. Aynan mana shunday xislatlari va prussiyaliklarniing kelishi keyinchalik jang taqdirini hal qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
