Texnogen jarayonlar Reja

5.Biokimyoviy jarayonlar 

 

Bu jarayonlar tabiiy sharoitda geologic muhitda shakllanadilar, ya`ni 

mikroorganizmlarning hayot faoliyati ta`sirida texnogen sharoitlarda yer osti 

suvlari va tog` jinslari bilan o`zaro ta`sirda shakllanadilar. Ayniqsa jadal 

biokimyoviy jarayonlar jadal yer osti suvlari oqimi zonasida rivojlanadi va bu 

zona chegarasida chuchuk yer osti suvi tarqalgan bo`ladi. bu jarayonlar 

ta`sirida yer osti suvlarining kimyoviy tarkibi o`zgaradi, biogen genezisli 

gazlar shakllanadi. 

Platform tipidagi artesian havzalarida mineralizatsiya va haroratni o`sishi bilan 

mikroorganizmlar soni kamayadi. Geologic muhitda rivojlanadigan 

biokimyoviy jarayonlar katta kompleksi arasida avtotraf va geterotraf 

sulfatredtsiyasi nuhim ahamiyatga ega. Birinchi holda mikroorganizmlar 

ta`sirida yer osti suvlarida sulfat- ion vodorodning oksidlanish hisobiga 

sulfidlargacha tiklanadi; bunda RN muhitning ortishi kuzatiladi va biogen 

serevodorod hosil bo`ladi. Getetrof sulfatreduksiya  va mikroorganizmlarni 

geologic muhit bilan o`zaro ta`sirida organic moddalarning yer osti suvlarida 

va tog` jinslarida oksidlanishi sodir bo`ladi.Ayniqsa, bu intensive jarayonlar 

---

sulfide suvlarda rivojlanadi, masalan, oltingugurt va neft konlarini ishlatish 

sharoitida. 

Tion tipidagi mikroorganizmlarning oksidlanishiga sulfide 

mineralizatsiyasining oksidlanishiga va boshqa ruda birikmalari sulfat hosil 

bo`lishi. Masalan, tion tipidagi mikroorganizmlar faoliyati ta`sirida va tog` 

ishlanmalari tarkibidagi mikroorganizmlar nordon sulfat o`ta agressiv ruda 

suvlari(ko`pincha ruda elamantlari bo`lgan) shakllanadi. 

Shunday biogen tamoyilda ayrim konlarni ishlanmalari texnologiyasi 

ko`rilgan: 

a) Sulfide mineralining oksidlanishi; 

b) Metallarni erigan holatga o`tishi; 

Ayrim ruda obyektlarida mikroorganizmlarni biogeokimyoviy faoliyati qator 

elementlarni oksidlanishini tezlashtiradi(valentlik o`zgaradi). Masalan, temir-

marganetsni bakteriyalarni faoliyati temir-marganestni oksidlanishi jarayonida 

ular ikki valentlikdan uch valentlikka o`tadi. 

 

Tog` jinsi tizimida bo`ladigan biogeoximik jarayonlar tog` jinslari 

suvlari- gazlar- mikroorganizmlar va ularni geologic muhitning holat va 

xususiyatlarini o`zgarishi kamroq o`rganilgan. Ma`lumki, biogeoximik