Texnologiya umumiy о‘rta ta’lim maktablarining 6-sinfi uchun darslik

Qalamdon yasashning texnologik xaritasi
T/r
Ishning
ketma-ketligi
Ish eskizi
Ishni bajarish 
bo‘yicha 
ko‘rsatma
Asbob va 
moslamalar
O‘lchov
Ish
1
qalamdon tayyor-
lash uchun eni 
50 
mm
, qalinligi 
50 
mm
, uzunligi 
200 
mm
o‘lcham-
dagi yog‘och 
bo‘lagi tanlab 
olinadi
Chiz-
g‘ich, 
qalam
Egov, 
randa, 
par- 
malash 
stanogi,
qum- 
qog‘oz
2
yog‘och 
namunasining 
ustki qismiga
belgilangan 
nuqtalar asosida 
chiziq chiziladi 
Chiz-
g‘ich, 
qalam

---

21
3
yog‘ochning yon 
tomonlaridan
7 
sm
uzunlikda 
chiziq tortiladi
Chiz-
g‘ich, 
qalam
4
Chizib olingan 
chiziqning 
o‘rtasidan teng 
ikkiga ajratilib, 
uzunasiga chizib 
olinadi. Chiziqlar 
yog‘ochning 
barcha tomonlariga 
birdek chiziladi 
Chiz-
g‘ich, 
qalam
5
Chiziqning bosh 
nuqtasi qolgan 
nuqtalar bilan 
birlashtirilib,
uchburchak shakli 
hosil qilinadi 
Chiz-
g‘ich, 
qalam
6
randa yordamida 
burchak qismlari 
randalanadi. ish 
ketma-ketligi 
yog‘ochning to‘rt 
tomonini ham 
randlash orqali 
davom ettiriladi 
Chiz-
g‘ich, 
qalam, 
randa
randa 
7
yog‘ochning 
markazidan 
o‘tkazilgan 
chiziqqa nuqtalar 
chizib olinadi.
nuqtalarni chizish 
barcha bo‘laklarda 
amalga oshiriladi 
Chiz-
g‘ich, 
qalam

---

22
8
tayyor zagotov-
kaga parmalash 
stanogida 
teshiklar ochiladi. 
burchaklik mosla- 
masiga zagotovka 
o‘rnatiladi. Zago-
tov ka ustidan 
par ma tushirilib, 
asta-sekinlik bi-
lan teshikchalar 
ochiladi 
parma-
lash 
stanogi 
9
qalamdonning 
pastki qismidan 
bezak berish 
ishlarini bajarish 
uchun chiziqlar 
chiziladi. Chiziq lar 
egov yordamida 
egovlanadi. 
Chuqurcha hosil 
qilinadi 
Chiz-
g‘ich, 
qalam
egov 
10
ish oxirida 
qalamdon 
qumqog‘oz 
yordamida 
silliqlanadi
qum- 
qog‘oz 
Muammoli topshiriq
yuqoridagi rasmda ko‘rsatilgan qalamdon yasash uchun yog‘ochga teshik ochish 
ishlari parmalash stanogida bajarilayotgan vaqtda teshik qalamdonning tagida ham hosil 
bo‘ldi. endi unga qalam solsak tagidan tushib ketadi. Sizning qaroringiz?

---

23
Yog‘ochdan yasalgan buyumlarga ishlov berish usullari
Yog‘ochni pardozlash. 
yog‘ochdan bu 
yum tayyorlashning oxir-
gi bosqi chi par doz lash dan iborat. Pardozlash yog‘och buyu mining sir
-
tini silliqlash, unga turli usulda bezaklar ishlash bilan chiroyli ko‘rinish 
hosil qilish hamda loklash va bo‘yash orqali yog‘ochni tez buzilishdan 
saqlaydigan himoya qatlami hosil qilishdan iborat. yog‘och buyum sirtini 
silliqlash uchun randalash, egovlash, jilvirlash usullari qo‘llaniladi.
Randalashda yog‘ochning tabiiy ranglari yaltiroqligi, guldorligi yaqqol 
ko‘rinadi. Bu ishlar maxsus randalash stanoklarida yoki qo‘lda pardoz ran
-
dalar yordamida bajariladi.
Egovlash. 
yog‘ochsozlik egovlarining quyidagi xillaridan foydalanila-
di: parallel qovurg‘ali; to‘mtoq uchi yassi egovlar; oval qovurg‘ali egovlar; 
romb shaklidagi egovlar; uchqirrali (burchak shaklli) egovlar; kvadrat egov-
lar; dumaloq egovlar. 
tishlarning kattaligi va ish qismining 10 
mm
uzunlikdagi soniga qarab 
egovlarning turlari har xil bo‘ladi.
egovlash orqali yog‘och sirtidagi turli kattalikdagi g‘adir-budurliklar 
silliqlab tekislanadi. egovlar sirti turli shakllarda hamda tishlarining shak-
li va kattaligi ham turlicha bo‘ladi. (12-rasmda parallel qovurg‘ali egov 
ko‘rsatilgan).
Yirik g‘adir-budurliklarni tekislash uchun yirik tishli egovlar, mayda
-
lari uchun mayda tishli egovlar ishlatiladi. ayrim egri sirtlarni tekislashda 
tegishli egri shakldagi egovlar asosiy 
vosi ta hisob lanadi. Egov bilan pardoz-
lash 
ning 
oxirida eng mayda tishli 
egovlar ishlatiladi. egovdan to‘g‘ri va 
xavfsiz foydalanish mashqlar davo-
mida o‘zlashtirib boriladi. egovni qo‘l 
bilan to‘g‘ri ushlash va uni egovlay-
otgan yog‘och ustida bir tekis bosgan 
holda yurgizish kerak. egov bilan ish-
lashdan oldin uning dastasi mustahkam 
o‘rnatilganligini tekshirib olish kerak. 
egovlash vaqtida qo‘llar shikastlanmas-