Tibbiy biologiya fakulteti talabalari Agzamova madina kamolova maftuna Toshkent Tibbiyot Akademiyasi Tibbiy va biologik kimyo kafedrasi

Tibbiy biologiya fakulteti talabalari Agzamova madina kamolova maftuna

Toshkent Tibbiyot Akademiyasi Tibbiy va biologik kimyo kafedrasi

Aminokislotalar — molekulasida amin va karboksil guruhi boʻlgan organik birikmalar, oʻsimlik hamda hayvon oqsilining asosiy elementa hisoblanadi. A- rangsiz, suvda eruvchan kristall moddalar. 200 ta tabiiy Aminokislotalar maʼ-lum. Lekin oqsillar tarkibida faqat 20 Aminokislotalar va ularning 2 ta amidi uchraydi. Qolganlari oqsillar tarkibiga kirmaydi. Aminokislotalarning D-yoki L-qatorga tegishligini N va NH2 guruhning uglerod atomida qanday joylashganligi koʻrsatadi. Deyarli barcha tabiiy A L-qatoriga kiradi. D-qatorga mansub Aminokislotalar tabiatda kamdan-kam boʻlib, mikroorganizmlar tarkibida topilgan.
Aminokislotalar — molekulasida amin (~NH2) va karboksil (-SOON) guruhlari bor organikalik qoʻshlishlar:
H2N-CH2-COOH (aminsirka kislotasi (glitsin))
Ingichka ichakda so`rilmagan aminokislotalar yo`g`on ichakka o`tadi va 
mikroorganizmlar ta`sirida parchalanadi – chiriydi.
Ma`lumki, ichak mikroorganizmlari o`zining rivojlanishi uchun ovqat 
tarkibida ma`lum aminokislotalarning bo`lishiga muhtoj. Mikrofloradagi maxsus 
fermentlar sistemasi ovqatdagi aminokislotalarning xilma-xil o`zgarishlarini 
katalizlaydi. Aminokislotalar parchalanishi natijasida ichakda zaharli moddalar 
hosil bo`ladi. Mikroorganizmlar faoliyati ta`sirida aminokislotalarni ichakdagi 
o`zgarishiga oqsillarning chirishi deyiladi.
Toqimalararo aminokislotalarning almashinuvi Ovqat iste’mol qilmagan paytda qon zardobida aminokislotalar
miqdorini muvozanatda ushlab turish ularni to‘qimalardan chiqishiga
bog‘liq. Bunda asosan mushak to‘qimalari muhim rol o‘ynaydi, ular
aminikislotalarning 50% ziyodini yetkazib beradi, jigarda esa siydikchil
sintezi fermentlari mavjud. Shuning uchun jigar va buyrak qonda
aminokislotalar muvozanatini saqlashda va ularni yangilanishida muhim
rol o‘ynaydi
Mushaklardan ajralib chiqayotgan aminokislotalarning 50% danziyodini alanin va glutaminga to‘g‘ri keladi, qondan mushaklar asosan
serin, sistein va glutaminni oladi. Jigar va ichaklar qon zardobidan asosan alanin va glutaminni sorib
oladi, bunda agar jigar faqat alaninni yutsa, ichaklar glutaminni qabul
qiladi. Ichaklarda esa alanin va ammiak ajraladi. Ichki a‘zolar serinni
ham qabul qiladi.
Buyraklar asosan serin va ozroq alaninni qonga ajratadi, ozlari esaglutamin, prolin va glitsinni qabul qiladi. Miya to‘qimasi qon zardobidan asosan valin, leytsin vaizoleytsinlarni sorib oladi (mushak va jigarga nisbatan 4 marotaba ko‘p).
Alanin asosiy glikogen aminokislota hisoblanadi, jigarda esa alanin
va serindan glyukozani hosil qilish xususiyati ota yuqoridir. Shuning
uchun, mushak va jigar orasida glyukozo-alanin sikli aminokislotalar
va uglevodlar almashinuvida muhim rol o‘ynaydi

E’tiboringiz uchun rahmat