va maydoniga, nafas yo’llarida kuyishning bor yoki yo’qligi va yonish bilan
bog’liq zaharli moddalarga, jabrlanuvchining yoshi o’tganligiga, yo’ldosh
jarohatlanish va kasalliklarning borligiga bog’liq. Biroq,
kuyishdan
jarohatlanishning oqibati chuqur kuyishning maydoniga bog’liq bo’ladi. Bu to’liq
sog’ayish, kuyish yarasining tiklanishi, u yoki bu darajada ish qobiliyatining
yo’qotilishi va jabrlanuvchining o’limi bilan tugaydi.
Odatda, tananing 5-foizidan kamroq yuzasini egallovchi I-II-darajali kuyishi
o’limga olib kelmaydi. Shu bilan bir vaqtda tana yuzasini 25-foizdan ko’prog’ini
egallagan keng chuqur kuyishda hatto hozirgi zamon davolash usullarini
qo’llaganda ham 80-85 foiz jabrlanuvchi o’lishi mumkin. Ko’pgina
klinitsistlarning ko’rsatishicha, tana yuzasining 45-50
foizi chuqur kuyganda
jarohatlanish hayot uchun to’g’ri kelmaydigan hisoblanadi.
Jabrlanuvchining o’limi har xil muddatlarda sodir bo’lishi mumkin. Voqea
sodir bo’lgan joyda (yongin o’chog’ida) tez o’limning to’g’ridan to’g’ri yoki yaqin
soatlar va kunlarda vujudga kelishi, is gazi bilan zaharlanish, gipoksiya (tutundan
nafasini bug’ilishi), kuyish shoki, nafas olish yo’llarining og’ir jarohatlanishi
tufayli paydo bo’lgan nafas etishmovchiligi bilan bog’liq bo’ladi. Ancha keyingi
muddatlarda o’lim yuqumli (pnevmoniya va sepsis) va boshqa asoratlari (me’da-
ichak traktidan qon ketishi, yaraning
teshilishidan qon ketishi, tromboembolik
asoratlari va boshqalar) dan o’lim kuzatiladi. Kech o’limning, 50-60 kundan
keyingi, sababi zo’rayib boruvchi ozish hisoblanadi.
Kuyishdan jarohatlanish sud tibbiyoti ekspertizasining o’ziga xos
xususiyatlari
Odatda murdada kuyishning tashxisida hech bir qiyinchilik tug’ilmaydi.
Ko’pchilik hollarda kuyish jarayoni borligi va darajasining mahalliy
o’zgarishlariga qarab osongina aniqlash imkoniyati tug’iladi. Ba’zan
jabrlanuvchining o’lguniga qadar kasalxonada
davolangani uchun kasallik
tarixidagi yozuvlar tashxis quyishni ancha engillashtiradi.
239
Ekspertga kuyish borligi va uning maydonini aniqlashdan tashqari boshqa
savollarni, jumladan, kuyish maydoni; kuyishning og’irlik darajasi; jabrlanuvchi
o’limining sabablari; jarohatlovchi faktorning xarakteri; kuyishning tiriklikka
aloqadorligi; jabrlanuvchida yuqori harorat ta’siridan
boshqa jarohatlanishlar
borligi; jabrlanuvchining shaxsini aniqlash va boshqalarni echishga to’g’ri keladi.
Murdani tekshirishda kuyish va chuqur jarohatlanishning umumiy
maydonini aniqlash muhim ahamiyatga egadir. Bu masalani taxminan echish
uchun «to’qqizlar qoidasidan» foydalanish mumkin (Wallace A., 1951). Bu qoida
bo’yicha katta odamning bo’yni va boshi tana yuzasining 9-foizini, tananing
oldingi yuzasi – 18 foizini (ikki «to’qqizlik»), tananing orqa yuzasi – 18 foizini,
soni – 9-foizini, boldiri va oyoqlari – 9-foizini, choti – 1 foizini tashkil qiladi.
Uncha katta bo’lmagan kuyishlar odamning kafti yordamida tezlikda hisoblanilishi
mumkin. Chunki ochilgan kaft katta odamning barmoqlari
yuzasi bilan odam
tanasining 1,1 foizini tashkil etadi.
Murdani tekshirishda jarohatlanish maydonlari ma’lum sxema asosida
o’rganiladi. Ko’pgina kuyishlarga koshinkor tuzilish xarakterli bo’lib, jabrlanuvchi
tanasining har xil joylarida kuyish har xil chuqurlikda bo’ladi. Shuning uchun ham
sxemada kuyishning har xil darajasi yo har xil rang bilan, yoki turli shartli belgilar
bilan ko’rsatiladi (74-rasm).
Tashxisda topilgan jarohatlanishga umumiy xarakteristika berishda uning
joylashgan joyi, topilgan jarohatning maydoni va darajasi, masalan, tana yuzasini
25-foizini egallovchi ko’kragining oldingi yuzasi, qo’li va
yuzining alanga bilan II-
III-darajali kuyishi deb ko’rsatiladi.
Murdani ichki tekshirishda topilgan o’zgarishlar o’limning sodir bo’lish
vaqtiga bog’liq. Shokdan tez o’limda ichki organlarda qandaydir patologik
o’zgarishlar kuzatilmaydi. Biroq ko’p faktorli jarohatlanishda nafas olish yo’llari
zararlanganda shok davrida traxeobronxitlar, bronxopnevmoniyalar, o’ziga xos
o’choqli atelektazlar rivojlanishi mumkin.
Kuyish toksemiyasi davrida o’lganda parenximatoz
organlarda distrofik
o’zgarishlar va pnevmoniyalar topiladi. Agar kuyish infektsiyasi davrida
240
jabrlanuvchi o’lib qolgan taqdirda sepsisning belgilari: septitsemiya, parenximatoz
organlarda mayda yiringlanish o’choqlari, abstsessga aylanuvchi pnevmoniyalar,
plevrit perikardit, taloq giperplaziyasi aniqlaniladi. Agar kuyish kaxeksiyasidan
o’lgan taqdirda ichki organlar atrofiyasi hamda tana
mushaklarida xarakterli
o’zgarishlar ko’zga tashlanadi. Tirik qolgan jabrlanuvchilarda kuyishdan
jarohatlanishning og’irlik darajasi teri qismlarining jarohatlanishi umumiy
maydoniga bog’liq bo’ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
