Tog’ayev Sirojiddin 70-18 gurux 21- variant

Shlak hosil bo’lishi.

Oxak 900°S da ajraladi:

SaSO₃  SaO+SO₂

SaO + SiO₂ = CaO*SiO₂ (shlak)

MnO+SiO₂ = MgO*SiO₂

SaO oltingugurt kamaytiriladi (bu foyda):

FeS + SaO + S  Fe + CaS + SO + Q

Domna jarayoning mahsulotlari.

Cho’yan.

A. Qayta ishlanuvchi cho’yan-oq cho’yan. Po’latga aylantiriladi. Konvertorlarda yoki marten pechlarida. Unda 4-4,4% S; 0,6-0,8% Si; 0.25-1.0% Mn; 0,15-0,3% P; 0,03...0,07% S.

B. Quyma cho’yan. Mashinasozlik zavodlarida quymalar olinadi. Unda 2,75...3,25% Si bor.

V. Ferroqotishmalar. Po’latlarni legirlash uchun ishlatiladi:

Ferrosilisiy -9-13% Si+3% Mn

Ferromarganes-70-75% Mn+2% Si

Zerkalniy-10-25% Mn+2% Si

Domna gazi va shlak.

1t.cho’yan olishda 3000 m gaz chiqadi, shlak 0,6t.

1kg cho’yan olish uchun:

1. Ruda-2kg.

2. Koks-0.7-0.9kg.

3. Flyus-0.25-0.4kg.

4. Havo-5kg.

5. Issiqlik-3000 kaloriy sarf bo’ladi.

Qoloshnik changida: 40-50% temir bo’ladi: tozalanadi va qayta aglomirotga aylantiriladi. 

Domna pechining foydalanish koeffisiyenti:

3. Qora va rangli metallarni ishlab chiqarish.

Tabiatda toza holda uchraydigan sof metallar oltin, qumish va misda buyumlar yasashni odamzod azaldan bilgan. Rudadan birinchi bo’lib mis olingan. Rossiyada temir XVIII asrda ko’’ miqdorda olingan. Uralda 1701 yilda birinchi metallurg zavodi ishga tushdi. 1724 yilda 776000 pud cho’yan eritildi. 1810 yilda 9788000 pud. Xatto chetga ham sotildi. 1913 yilga kelib Rossiyada ‘o’lat va cho’yan ishlab chiqarish AKSh-dan 18 marta, Germaniyadan 8 marta, Fransiyadan 4 marta kam chiqadi.

Qora metallurgiya asosiy mahsulotlari

1. Qayta ishlanadigan cho’yan. Qaysiqi eritmani ‘o’latga aylantiriladi.

2. Quyma cho’yan. Mashinasozlik zavodlarida har xil quymalar olinadi.

3. Ferros’lavlar - temir qotishmalari bularda Mn, Si, Ti, V miqdori ko’’aytirilgan. Bulardan legirlangan ‘o’lat olinadi.

4. ‘o’lat quymalar. Sortovoy ‘roqat olinadi: relslar, balkalar, simlar, list, truba.

5. ‘o’lat quyma: yirik bolg’alanadigan val, turbina rotori, disk va h.k.