Топширди: Каримова Мадина

Талаб - иқтисодий субектнинг муайян миқдордаги неъматларни муайян бозор баҳосида сотиб олиш истаги ваимконияти.Талаб - бу шунчаки эҳтиёж емас, балки тўловга қобил, пул билан таъминланган еҳтиёждир. Ваҳима талаб - бозордаги шов-шув ҳамда ваҳима таъсирида сун'ий пайдо бўладиган ва шиддат билан ортиб борадиган талаб. Ваҳима талаб одатдаги нормал талабга нисбатан ортиқ талаб ҳисобланади. Бундай талаб, бир томондан, аҳоли орасида миш-мишлар тарқатиш ва реклама воситасида муайян товарга ўта юқори баҳо бериш орқали истеъмолчи руҳиятига таъсир етиш ёъли билан, иккинчи томондан, товарларга бўлган ғоят катта қизиқиш, қимматчилик ва қаҳатчилик хавфи, пул алмашиш еҳтимоли, ҳар хил шов-шувлар таъсирида пулдан тезроқ қутулиш ва товар захирасини кўпайтиришга интилиш оқибатида юзага келади. Ваҳима талабни кўпроқ савдо аҳли ҳар хил миш-мишлар тарқатиш орқали ҳам юзага келтиради.Ваҳима талабнинг пайдо бўлиши бозор нархини кўтариб юборади, товарлар талашиб олинади, товар талаби, тақчиллиги ғоят кучайиб кетади. Ваҳима талаб иқтисодда учраб турадиган ҳодиса.Лекин у ўткинчи характерга егабоииб, узоқ давом ета олмайди.Ваҳима талаб тартибсизликларни келтириб чиқаришга олиб келиши мумкин. Иқтисодиёт учун бозор кўлами ғоят муҳим, чунки бозор қанчалик кенг бўлса, шунчалик ишлаб чиқаришнинг ўсишига шароит яратилади.Товарлар ўз вақтида сотилади, керакли ресурслар сотиб олиниб, такрор ишлаб чиқариш узлуксизлиги таъминланади. Муҳими, истеъмолчиларнинг талабини қондиришга еришилади. Иқтисодиётнинг нимани, қанча ва ким учун ишлаб чиқариш зарур деган азалий муаммоси бозорда аниқланиши барчага маълум. Шу сабабли бозор тизими дунё мамлакатлари интилаётган янги ижтимоий- иқтисодий тизимдир. Ишлаб чиқаришда яратилган турли-туман маҳсулотлар ва кўрсатиладиган хизматлар истеъмолчиларга тўғридан-тўғри емас, балки бозор орқали етиб боради. Бозор ишлаб чиқаришни истеъмол билан боғлайди, чунки ҳеч бир нарса текинга берилмайди, уни бозорда пулга сотиб олиш талаб қилинади. Бозор - бу талабнинг субекти бўлган харидорлар (истеъмолчилар) билан таклифнинг субекти бўлган (ишлаб чиқарувчилар) сотувчилар ўртасидаги иқтисодий алоқалар, уларни бир-бирига боғлайдиган механизмдир. Бозорга товар эгаси уни сотиш, харидор эса уни олиш учун чиқади.Сотувчилар - бу товар ишлаб чиқарувчи фирмалар, фермер хўжаликлари, кичик бизнес соҳиблари, якка тарзда ишлаб чиқарувчи кишилардир. Харидорлар еса жамики истеъмолчилар, я'ни хонадонлар, ресурсларни олиб ишлатувчи фирмалар, давлат идоралари ва якка тартибда ишлаб чиқарувчилар бўлади. Агар аҳоли бозордан истеъмол буюмлари ва хизматларни сотиб олса, фирмалар ва якка тартибда ишловчилар асбобускуна, машиналар, ёқилғи, электр энергия хом-ашё ва иш кучини сотиб оладилар.Бозорда товарларни пул орқали айири бошлаш, яъни олдисотди муносабатлари пайдо боълади. Бир товар пулга айирбошланса, шу пулга қайтадан бошқа товар сотиб олинади. Хуллас, бозор товар ва таклиф қонунлари асосида иш коърувчи меҳанизмдир. Талабнинг ўзгариб туришига таъсир етувчи омиллар.Талабга таъсир етувчи омиллар уч гуруҳга ажралади: а) нархлар. Бу муайян пайтдаги аниқ бир товар нархи, ўринбосар товарлар нархи ва ўзгариши кутиладиган нархлар. Булар талабни ошириши ёки қисқартириши мумкин; б) харидорнинг пул даромади ёки харид қурби. Нарх ўзгармаган ҳолда даромад ошса, талаб кўпаяди, акси бўлса, талаб камаяди; c) харидорнинг қайси товарни афзал кўриши, бу унинг дидига ва хоҳишига боғлиқ. Нарх ва даромадни харидорўз билганича ўзгартира олмайди, лекин уларни назарда тутган ҳолда харидор ўзи афзал кўрган товарга талаб билдиради.