Тошкент ахборот технологиялари университети «IoT симсиз тизимлари» фанидан маъруза

• МАТ кафедраси катта ўқитувчиси У.Т. Алиев

• ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ ВА КОММУНИКАЦИЯЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ВАЗИРЛИГИ
•  
• МУҲАММА АЛ-ХОРАЗИМИЙ НОМИДАГИ
• ТОШКЕНТ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ
• «IoT симсиз тизимлари» фанидан маъруза

ССТларнинг тасдиқланган стандартлари. ССТларнинг таснифланиши. ССТ иловасидаги OSI модели

• Дарснинг мақсади:
• Талабаларда :
• симсиз сенсорлар тармоқлари стандартлари ҳақида батафсил тасаввур ҳосил қилиш;
• мазкур билимларни мустақил таҳлил қилишга кўмаклашиш;
• ёшлар ўртасида соғлом маьнавий ва тарбиявий муҳитни шакллантириш.

Режа

• ССТларнинг тасдиқланган стандартлари.
• Симсиз сенсорлар тармоқларининг таснифланиши
• ССТ иловасидаги OSI модели

• ССТларнинг тасдиқланган стандартлари

• Бугунги кунга келиб симсиз сенсорлар тармоқларини қуриш учун IEEE 802.11 – Wireless Local Area Network (WLAN - симсиз локал тармоқлар) ва IEEE 802.15 – Wireless Personal Area Network (WPAN - симсиз персонал тармоқлар) кенг қўлланилади.
• WPAN симсиз персонал тармоқлари одатда 15...20 метрдан ошмайдиган кичик ишлаш радиусили локал тармоқ ҳисобланади ва персонал компьютерлар орасида кабелли боғланишларни алмаштириш учун, шунингдек турли хил перифериялар ва мультимедиа қурилмалари (ЧПК, принтерлар, факслар, сканерлар, стереотизимлар ва ҳ.к.) билан алоқа учун мўлжалланган.
• Бироқ айрим WPAN-тармоқлар 100 метрларгача (ZigBee, Bluetooth) масофаларда ишлай олади. Бу масалаларни еча оладиган биринчи стандарт IEEE 802.15.1 бўлди.

• ССТларнинг тасдиқланган стандартлари

• Бугунги кунга келиб симсиз сенсорлар тармоқларини қуриш учун IEEE 802.11 – Wireless Local Area Network (WLAN - симсиз локал тармоқлар) ва IEEE 802.15 – Wireless Personal Area Network (WPAN - симсиз персонал тармоқлар) кенг қўлланилади.
• WPAN симсиз персонал тармоқлари одатда 15...20 метрдан ошмайдиган кичик ишлаш радиусили локал тармоқ ҳисобланади ва персонал компьютерлар орасида кабелли боғланишларни алмаштириш учун, шунингдек турли хил перифериялар ва мультимедиа қурилмалари (ЧПК, принтерлар, факслар, сканерлар, стереотизимлар ва ҳ.к.) билан алоқа учун мўлжалланган.
• Бироқ айрим WPAN-тармоқлар 100 метрларгача (ZigBee, Bluetooth) масофаларда ишлай олади. Бу масалаларни еча оладиган биринчи стандарт IEEE 802.15.1 бўлди.

Бу тўғри кўриниш бўлмаганида симсиз телефонлар, компьютерлар ва турли периферияларнинг алоқасини таъминлашга имкон берадиган қисқа масофаларга маълумотларни радиоузатиш технологияси ҳисобланади.

• Бу тўғри кўриниш бўлмаганида симсиз телефонлар, компьютерлар ва турли периферияларнинг алоқасини таъминлашга имкон берадиган қисқа масофаларга маълумотларни радиоузатиш технологияси ҳисобланади.

• Bluetooth технологияси

• Компьютерда ёки мобил телефонда мавжуд бўлган штатдаги интерфейснинг ишлатилиши кўп ҳолларда жуда қулай бўлади

• Bluetooth протоколи нуқта-нуқта ва нуқта-кўп нуқта топологияларини қўллайди. Икки ёки ундан ортиқ ўша бир канални ишлатадиган қурилмалар пикотармоқни (piconet) ташкил этади. Бунда қурилмалардан бири асосий (Master) сифатда, қоганлари эса бўйсунувчи (Slave) қурилмалар сифатида ишлайди.

• Bluetooth қабуллагич-узаткичлари 2.45 ГГц частотада ишлайди ва FHSS (Frequency Hopping Spread Spectrum – частотани сакрашсимон қайта созланиши) спектрни кенгайтириш усулини ишлатади.

• Узаткичнинг қувватига боғлиқ равишда Bluetooth® қурилмалар учта синфларга бўлинади:
• ● 1-синф – 100 мВтгача (очиқ фазода масофа 100 метргача);
• ● 2-синф – 2,5 мВтгача (очиқ фазода масофа 15 метргача);
• ● 3-синф – 1 мВтгача (очиқ фазода масофа 5 метргача).

HomeRF технологияси

• HomeRF 2.0 стандарти ҳисобланадиган лицензион бўлмаган 2.4 ГГц ISM диапазонни ишлатадиган технология ҳисобланади. Бу технологияни 100 дан ортиқ компаниялар, шу жумладан HomeRF консорциуми қўллаб-қувватлайди.

• Бу компаниялардан кўплари Bluetooth SIG маъсус ишчи гуруҳига ҳам киради. HomeRF спецификацияси қўшма симсиз уланиш (Shared Wireless Access Protocol — SWAP) протоколига асосланган, у уй чегараларида овоз ва маълумотларни узатиш учун симсиз тармоқларни қўллайдиган умумий интерфейсни аниқлайди.

• Назорат саволлари

• 1. Симсиз сенсорлар тармоқларининг асосий қўлланиши соҳаларини айтинг.
• 2. Симсиз сенсорлар тармоқларининг мақсадларига мисоллар келтиринг.
• 3. Ҳамма жойга кириб борадиган сенсорли тармоқнинг функционал даражаларини тушунтиринг?
• 4. 6LoWPAN тармоғининг архитектурасини келтиринг ва тушунтиринг?
• 5. Биноларнинг энергетик самарадорлигини таъминлаш бўйича тизимли ёндашишнинг мазмунини тушунтириб беринг.
• 6. 802.15.4/ZigBee стандартлари асосида тармоқни қуришга мисол келтиринг ва тушунтиринг.
• 7. Тижорат ҳисобга олиш истеъмолчиларининг иш жойларини ташкил этишга мисол келтиринг ва тушунтиринг.
• 8. ZigBee технологияси асосидаги сувнинг сарфланишини автоматик симсиз ҳисоблагичи тизими.
• 9. Электр узатиш линияларини онлайн-мониторинг қилиш тизимининг ишлашини тушунтиринг.
• 10. Тана симсиз сенсорлар тармоғининг модели ва архитектурасини келтиринг ва тушунтиринг.