Toshkent Arxitektura Qurilish Instituti. Bino va Inshoatlar qurilishi fakulteti. Injenerlik Geologiyasi fanidan Mustaqil ish. Bajardi: 102v-20 guruh talabasi Sunnatov J. R tekshirdi: Kafedra dotsenti A. X. Sodiqov
3 Тayanch qismlarning minimal o’lchamlari mustahkamlikka hisoblash orqali aniqlanadi. Odatda tayanch qismlarning oraliq bo’ylab eng katta o’lchami tayanch maydonchasi ustki balansir tayanish chizig’igacha o’lchamining ikki marotabasidan katta bo’lmasligi kerak
Тayanch qismlarining ko’prik o’qiga ko’nlang yo’nalishdagi o’lchami oraliq qurilmaning ostki belbog’i eniga bog’liq. Тipovoy temirbetonli oraliq qurilmalar ostiga o’rnatiladigan tayanch qismlar ostki belbog’ eniga teng bo’lgan o’lchamga ega. Тipovoy metall fermalar uchun tayanch qismlari ostki belbog’ eniga nisbatan 10...30 sm ga katta bo’lgan o’lchamga ega. Boshqa hollarda tayanch qismlarining ko’ndalang yo’nalishdagi o’lchami qoidaga muvofiq tayanch qismlari usti va ostidagi betonni ezilishga hisoblashdan aniqlanadi
4
Тayanch qismlarining ko’prik o’qiga ko’nlang yo’nalishdagi o’lchami oraliq qurilmaning ostki belbog’i eniga bog’liq. Тipovoy temirbetonli oraliq qurilmalar ostiga o’rnatiladigan tayanch qismlar ostki belbog’ eniga teng bo’lgan o’lchamga ega. Тipovoy metall fermalar uchun tayanch qismlari ostki belbog’ eniga nisbatan 10...30 sm ga katta bo’lgan o’lchamga ega. Boshqa hollarda tayanch qismlarining ko’ndalang yo’nalishdagi o’lchami qoidaga muvofiq tayanch qismlari usti va ostidagi betonni ezilishga hisoblashdan aniqlanadi
Тayanch qismlarining hisobi soddalashtirilgan hisobiy sxemalar qo’llangan shartli xarakterga ega.
5
Тayanch qismlarining hisobi soddalashtirilgan hisobiy sxemalar qo’llangan shartli xarakterga ega.
Ustki balansir belgilangan o’lchamining yetarliligi uning konsol qismini egilishga mustahkamlikka hisoblash orqali o’rnatiladi .
Тayanchlarga ta’sir etadigan kuchlarni aniqlash. Ko’prik va yo’l o’tkazgich tayanchlari oraliq qurilmalarni ma’lum balandlikda ushlab turish hamda doimiy va muvaqqat yuklarni zaminga uzatish uchun mo’ljallangan. Ko’prik uzunasi bo’ylab tayanchlarning joylashish o’rniga qarab, ular oraliq va qirg’oq (ustunlar) tayanchlariga bo’linadi. Qirg’oq tayanchlarining vazifasi unga tayanadigan oraliq qurilmalarni ushlab turish, tayanchni yondan bosib turadigan ko’tarmani (sun’iy to’kilgan grunt) ushlab turish, ko’prikka kirishdagi egiladigan ko’tarmadan ko’prikning bikir konstruksiyasiga tekis o’tishini ta’minlashga qatnashishdan iborat.
6
Тayanchlarga ta’sir etadigan kuchlarni aniqlash. Ko’prik va yo’l o’tkazgich tayanchlari oraliq qurilmalarni ma’lum balandlikda ushlab turish hamda doimiy va muvaqqat yuklarni zaminga uzatish uchun mo’ljallangan. Ko’prik uzunasi bo’ylab tayanchlarning joylashish o’rniga qarab, ular oraliq va qirg’oq (ustunlar) tayanchlariga bo’linadi. Qirg’oq tayanchlarining vazifasi unga tayanadigan oraliq qurilmalarni ushlab turish, tayanchni yondan bosib turadigan ko’tarmani (sun’iy to’kilgan grunt) ushlab turish, ko’prikka kirishdagi egiladigan ko’tarmadan ko’prikning bikir konstruksiyasiga tekis o’tishini ta’minlashga qatnashishdan iborat.
Тayanch (poydevor bilan) narxi ko’prikning 25...50% narxini, tayanchlarni ko’tarishdagi ish xarajatlari esa to’la xarajatning 60...70% ni tashkil etadi. Yo’l o’tkazgichlarning tayanchlari mustahkamlik va uzoqqa chidamlilik shartidan tashqari ko’rinishni ta’minlash va transport harakatida passiv xavfsizlik talablariga javob berishi kerak. Ko’prik va yo’l o’tkazgichlar tayanchi uchun asosiy material temirbeton hisoblanadi, kam hollarda beton va butobeton, maxsus xollarda esa estakada va yo’l o’tkazgichlar tayanchi uchun metall qo’llaniladi.
7
Тayanch (poydevor bilan) narxi ko’prikning 25...50% narxini, tayanchlarni ko’tarishdagi ish xarajatlari esa to’la xarajatning 60...70% ni tashkil etadi. Yo’l o’tkazgichlarning tayanchlari mustahkamlik va uzoqqa chidamlilik shartidan tashqari ko’rinishni ta’minlash va transport harakatida passiv xavfsizlik talablariga javob berishi kerak. Ko’prik va yo’l o’tkazgichlar tayanchi uchun asosiy material temirbeton hisoblanadi, kam hollarda beton va butobeton, maxsus xollarda esa estakada va yo’l o’tkazgichlar tayanchi uchun metall qo’llaniladi.
8
Qurilish usuliga qarab tayanchlar quyidagicha bo’linadi: quyma – joyida tayyorlanadi, yig’ma – oldindan tayyorlangan elementlardan yig’iladi, yig’ma-yaxlit – bir qismi yig’ma elementlar, qolgan qismi esa monolit beton yoki temirbetondan bajariladi. Ko’priklar tayanchi ko’p yuklar ta’siri ostida ishlaydi, bu yuklar uzoq vaqt ichida foydalanishda (80...100 yil) har xil uyg’unlikda va muddatda ta’sir qiladi. Oraliq tayanchlar ko’prikka alohida ko’ndalang va alohida bo’ylama yo’nalishlarda ta’sir qiladigan yuklarga hisoblanadi.
