Toshkent davlat agrar unversiteti termiz filiali

3.2. Yurish qismining tuproqqa ta’siri va unikamaytirish yo’llari
Tuproq zichlanishi – bu tuproq zarralarini o’zaro yaqinlashish jarayoni bo’lib, bunda uning suv va havo egallagan bo’sh qismini kamayishidir.
Ma’lumki, ekinlardan yuqori hosil olinishini ta’minlovchi tuproqning tarkibi 25% havo, 25% suv va 50% tuproq zarralaridan tashkil topgan bo’lib, bu nisbatlarning o’zgarishi bevosita tuproqning zichlanishiga olib keladi².
Tuproqning zichlanishiga quyidagi: tabiatan zichlanishga moyil tuproqlar (masalan, soz tuproq); me’yordan oshiqcha namlik; doimo bir xil chuqurlikda ishlov berish; traktor va ish mashinalarining yurish qismini tuproqqa bosimi kabi omillar kiradi.
Tuproq zichlanishiga eng yuqori ta’sir etuvchi omillardan biri - bu qishloq xo’jaligi agregatlarini dala bo’ylab harakati hisoblanadi. Har safar agregat dala bo’ylab yurganda (er haydash, tirmalash, molalash, ekin qator oralariga ishlov berish va hakozo) tuproqning zichlanishi ortib boradi.
Fermer ho’jaliklarining ekin maydonlarini kengayib borishi bilan katta o’lchamli, og’ir traktorlar va kombaynlardan foydalanishni taqqoza etadi. Bu esa tuproqni yanada zichlanishiga olib keladi.
Qishloq xo’jalik agregatlari tomonidan tuproqning zichlanishi: yuza zichlanish, chuqur zichlanish, shataksirashdagi zichlanish va g’ildiraklar orasidagi zichlanish kabi turlarga bo’linadi.
Haydalgan maydonlarda texnikkalar bilan har qanday ishni bajarilishi tuproqni qayta-qayta zichlanishiga olib keladi. SHu sababli tuproq zichlanishini doimo kamaytirib borish bo’yicha tadbirlarni bajarish talab etaladi. Yuza zichlanish tuproqning 15 smgacha bo’lgan yuza qatlamida vujudga keladi. Bu holat asosan traktor va ish mashinalarining yurish qismini(g’ildiragi yoki zanjiri) tuproqqa ko’rsatgan bosimi (1.21-rasm) natijasida paydo bo’ladi.