Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari 2020/1(22) issn 2181-9580

ABOUT THE PARTICIPATION OF LOCAL ENTREPRENEURS IN THE 
ESTABLISHMENT OF NEW METHOD SCHOOLS IN TURKESTAN IN THE 
EARLY 20
TH 
CENTURY 
(BASED ON NATIONAL PRESS MATERIALS) 
 

---

138 
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI
2020/1(22) 
Tayronov Yo. R. - Lecturer at the Tashkent State Pedagogical University, 
Candidate of historical science 
 
Annotation. 
This article describes the involvement of local entrepreneurs in the 
social-political processes in the early 20
th
century in the Turkistan region, the creation 
and establishment of new method schools.
Key words:
Turkestan, school, businessman, intellectual, educated, jaded, 
merchant, region, country, investor, initiative. 
Rossiya imperiyasi istilosidan so‘ng barcha jabhalarda bo‘lgani kabi ta’lim 
sohasida ham katta o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. An’anaviy ta’lim maskanlari bilan birga 
rus-tuzem va yangi usul maktablari ham vujudga keldi. Ularni tashkil etishda 
taraqqiyparvarlar bilan birga bir qator mahalliy sarmoyadorlar alohida tashabbus 
ko‘rsatib, moddiy jihatdan ularni qo‘llab-quvatlab turgan. Masalan, qo‘qonlik 
tadbirkorlardan biri Homidboy Oxundboy o‘g‘li shaharning Xonoqoh mahallasidagi 
yangi usuldagi “Mahmudiya” maktabiga o‘quvchilarining soni ortishi munosabati 
bilan o‘z joylariga sig‘may qolganligi uchun yangi qurgan uch xonali imoratini 
maktab foydasiga bergan va o‘qituvchilar hamda o‘quvchilarning olqishiga sazovar 
bo‘lgan
1
.
Yana bir ishbilarmon ziyolilardan namanganlik Mirzahamdam Og‘alikuf esa 
marhum otasi tomonidan qurilgan masjiddagi ilm maskanini qaytadan ta’mirlab, 
yangi usuldagi maktabga aylantirgan
2
.
Andijon shahrida esa tadbirkorlardan Zununboy Qutlug‘boyev 1907-yilda 
zamonaviy maktab tashkil qilgan va unga marg‘ilonlik bir o‘qituvchini dars berish 
uchun taklif qilgan. Biroq, uning ta’lim berish usuli o‘quvchilar va ota-onalarning 
noroziligiga sabab bo‘lganida Toshkent shahridan yaxshi bilimli va katta tajribali 
o‘qituvchi taklif qilinib, maktabning faoliyati yo‘lga qo‘yilgan
3
.
Bu esa shahardagi boshqa taraqqiyparvar va ziyolilarning faolligini oshirib, 
yangi usuldagi ta’lim maskanlari sonining ortishiga xizmat qilgan. Masalan, 1914-yil 
andijonlik millatparvarlardan Mavlaviy domlaning tashabbusi bilan sarmoyador 
Mullo Zayniddin ham shu xildagi maktabga asos solib, dars berishi va 
yordamlashishi uchun Toshkentdan Qori Hasan Ziyoboyevni taklif qilgan. Natijada 
maktab 
faoliyati 
yo‘lga 
qo‘yilib, 
o‘quvchilar, ota-onalar va atrofdagi 
jamoatchilikning hurmatini qozongan.
1
Ташаккур. // Садои Фарғона, 1914, №2, 10 апрел. 
2
Асир. Наманганда тўйларнинг ислоҳи ва мактаб.// Садои Фарғона, 1914, №6, 20апрел. 
3
Зиёбоев А. Андижонда мактаблар.// Садои Туркистон, 1914, №3, 17 апрел. 

---

139