Toshkent farmatsevtika instituti farmakognoziya kafedrasi

1-Ma‟ruza 
 
Mavzu: Dorivor o„simliklarni resursshunosligi to„g„risida tushuncha va uning 
vazifalari. Asosiy geobotanik va resursshunoslik atamalari. 
O„zbekiston florasini boyligi va xilma-xilligi
 
 
Mavzu 2 soatga mo„ljallangan 
 
Ma‟ruza rejasi: 
 
1.Resursshunoslik 
va 
uning 
tarixi 
xaqida 
tushuncha. 
2.Botanik 
resursshunosligi 
oldida 
turgan 
asosiy 
masalalar. 
3.O‗zbekistonning 
ba‘zi 
viloyatlarida 
o‗sadigan 
dorivor 
o‗simliklari.  
4. Asosiy geobotanik va resursshunoslik atamalari. 
 
Tayanch  iboralar:
  dorivor  o‗simliklarni  resursshunosligi,  O‗zbekiston  florasi, 
geobotanika, fitocinoz, dominant. 
 
O‗zbekiston  relefini  xar-xilligi  tufayli,  tuprog‗i  va  o‗simlik  olami  har  xil  bo‗ladi. 
Eng  pastki  erlarda  asosan  cho‗l  o‗simliklari  tarqalgan.  Erlari  qum,  taqirlardan  iborat. 
Tuproq tarkibi yuqoriga qarab o‗zgarib boraveradi. 
O‗zbekistonda  4150  atrofida  o‗simliklar  turlari  uchraydi.  O‗sadigan  yovvoyi 
o‗simliklarni 700 ga yaqin turi dorivor hisoblanadi. 
O‗zbekiston  florasi  o‗simliklar  olamida  alohida  o‗ziga  xos  o‗rin  egallaydi. 
Muzliklar  davridan  so‗ng  hosil  bo‗lgan  ―Arkto-alpiyskiy‖  o‗simliklar  tog‗  va  tog‗  yon 
bag‗irlarini  egallaydi.  Bu  o‗simliklar  tekislikdan  tog‗  tomonga  1500-1700  metrgacha 
etib boradi. 
Janubiy  pastroq  zonalarda  efemeroidlarga  xos.  Efemeroidlarni  diferensiatsiyasi  va 
ko‗payishi  asosan  tuproq  tarkibiga  qarab  boradi.  Efemerlar  yirik  formatsiyalar  hosil 
qiladi.  Efemeroidlar  formatsiyasi  bilan  bir  qatorda  tekislik,  dasht,  qir  (step) 
formatsiyalari rivojlanib borgan. 
Dasht  formatsiyalari  boshqa  erlardan  farqliroq  tog‗  va  cho‗l  zonalariga  kirib 
boradi.  Tog‗  o‗simliklari  o‗ziga  xos  farmatsiyalar  xosil  qiladi.  Bu  farmatsiyalarda 
uchraydigan assotsiatsiyalar ko‗proq kserofit o‗simliklardan iborat. 
Respublikamizda  olib  borilgan  resursshunoslik  ishlarini  taxlil  qilib,  yovvoyi 
dorivor  o‗simliklarga  boy  5  ta  viloyatlar  ajratib  olingan:  Samarqand,  Jizzax,  Toshkent, 
Surxondaryo, Qashqadaryo viloyatlari. 
Samarqand  viloyati  respublika  markaziga  joylashgan  bo‗lib,  Zarafshon  sohiliga 
kiradi. Hozirgi kunda viloyat 14 ta tumandan iborat. Samarqand viloyatini relefi asosida 
uchga bo‗lish mumkin. 

---

4 
 
     -  SHimoliy Nurota tog‗lari yon bag‗ri.  
     - O‗rtasi-Zarafshon sohillari. 
     -  Janubida-Zarafshon tog‗ini adirlari. 
Nurota  atrofidagi vodiylar cho‗l zonasiga kiradi. Vodiyga xos farmatsiya- ermon- 
Artemisia diffusa (polыn raskidistaya). 
Farmatsiya tarkibiga kiruvchi assotsiyasiyalar: efemero- irisovo-polыnnaya; 
irisovoe-adraspano-polыnnaya va eremurosovo-polыnnaya.