Toshkent tibbiyot akademiyasi farg‘ona filiali “ijtimoiy fanlar” kafedrasi

Davlat rejimi – idora usuli, davlat hokimiyatining boshqaruv usuli.
Davlat sirlari – siyosiy, iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy, harbiy va boshqa xarakterdagi davlat siri hisoblangan ma’lumotlar. Muhimlik darajasiga ko‘ra «alohida muhim», «butunlay maxfiy» va «sirli» turlarga bo‘linadi. O‘zbekiston Respublikasida D.s. hisoblanadigan ma’lumotlar ro‘yxati Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi. O‘zbekiston Respublikasining 1993 yil 7 maydagi “Davlat sirlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi qonuniga binoan o‘rganiladi.
Davlat to‘ntarishi – kuch ishlatib konstitutsiyaga xilof ravishda amalga oshirilgan to‘ntarish yoki konstitutsiyaviy (davlat) tuzimni o‘zgartirish, yoki davlat hokimiyatini kim tomonidan egallab olish (o‘zlashtirish). D.t. hokimiyatni tezlik bilan o‘zgartirish bilan farqlanadi va odatda strategik muhim ob’ektlarni, ya’ni tele-radiostansiyalar, hukumat binolari, qo‘mondonlik punktlari va boshqalarni egallashdan boshlanadi. Agarda D.t. armiyaning hal etuvchi ishtiroki bilan amalga oshirilsa, u holda bu harakat harbiy to‘ntarish deb ham aytiladi. Jiddiy qarama-qarshilik hollarida D.t. fuqarolar urushiga aylanib ketishi mumkin.
Davlat xazinasi – biror davlat korxonasi va tashkiloti tasarrufida bo‘lmagan davlat byudjeti va boshqa davlat mulkiga daxldor mablag‘lar.
Davlat xizmati – davlat organlari vakolatlarining bajarilishini ta’minlash bo‘yicha kasbiy faoliyat.
Davlat qurilishi – konstitutsion huquq normalari bilan belgilangan va mustahkamlangan ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy-huquqiy munosabatlar tizimi.
Davlat hududining yaxlitligi va daxlsizligi – Hozirgi xalqaro huquq me’yorlarining asosiy tamoyili bo‘lib, unga ko‘ra davlatlar boshqa davlatning hududiga qurolli yoki boshqa tajovuzlardan, ularni zo‘ravonlik bilan bo‘lib yuborish, bosib olish yoki ko‘chirib yuborishdan saqlanishlari majburiydir.
Da’vo – o‘zining buzilgan yoki baxs yuritilayotgan huquqini himoya qilish uchun sud, arbitraj yoki hakamlar sudiga rasmiy murojat.
Devalvatsiya – Muomaladagi milliy pul birligining qadrsizlanishi va buning natijasi o‘laroq bekor qilinishi, uning kursini boshqa davlatlar valyutalariga nisbatan tushib ketishi demakdir (revalvatsiyaning antonimi).
Degradatsiya – Er kurrasida, ma’lum bir mintaqada, davlatda, jamiyatda va hokazolarda ahvolning yomonlashuvi, inqirozning yuz berishi, davlatning yoki jamiyatning emirilishi yoxud biror narsaning intihosi.
Deklaratsiya – Mamlakat yoki hukumat rahbarlari o‘rtasida, ma’lum bir mamlakatlarning o‘z mustaqilligi yoki siyosiy qarashlari pozitsiyalarini ifodalovchi bayonnoma va bayonot.
Demarsh – bir davlatning tashqi ishlar organining boshqa bir davlatga har xil diplomatik aktlarda (ariza, nota jo‘natish, memorandum, diplomatik vakilni chaqirib olish va hok.) aks ettirilgan favqulotdagi chiqishi. D. kelib chiqqan xalqaro qarama-qarshilikning echimi me’yori diplomatik ish ketma-ketligida topilmagandagina qo‘llaniladi.
Diplomatiya – davlatning tashqi siyosatini belgilab beruvchi xalqaro munosabatlarning amaliy usullari va amaliyoti, davlat ular yordamida o‘z tashqi siyosatini amalga oshiradi.
Inqiroz – 1) kelishmovchiliklar, salbiy hodisalar va tendensiyalar bir-biri bilan bog‘liq bir holatdan ikkinchi holatga o‘tish. 2) biror narsaning jiddiy etishmasligi, biror holatdagi jiddiy qiyinchilik; 3) manfaatdor tomonlarning asosiy boyliklari, manfaati va maqsadlariga jiddiy xavf yuzaga keltiradigan davlat ichidagi yoki xalqaro vaziyat; 4) haroratning keskin pasayishi va kasallikning barcha belgilarining yo‘qolishi va bu bilan bog‘liq bo‘lgan kasallik davomidagi o‘zgarish.